Το πρόγραμμα επιδότησης ενοικίου για 20.000 πρόσφυγες - Ποιες λύσεις προωθούνται

Τις λεπτομέρειες του προγράμματος επιδότησης ενοικίου για 20.000 πρόσφυγες, που ανακοινώθηκε στα τέλη Οκτωβρίου μετά την άτυπη σύνοδο των χωρών των δυτικών Βαλκανίων, επιχειρούν να καθορίσουν η ελληνική κυβέρνηση σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.



Λύσεις στις «σπαζοκεφαλιές» που προκύπτουν, αναζητούνται σε δύο επιτυχημένα παραδείγματα, τη φιλοξενία Σύρων προσφύγων σε διαμερίσματα στον Λίβανο και την επιδότηση ενοικίου για ευάλωτους πληθυσμούς από την Praksis στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της οποίας έχουν φιλοξενηθεί σε διαμερίσματα 4.500 άτομα.

Τον σχεδιασμό του προγράμματος έχει αναλάβει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, η οποία βρίσκεται σε στενή συνεργασία με το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, προκειμένου να καθοριστούν οι λεπτομέρειες του προγράμματος. Η δέσμευση της Ελλάδας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το πρόγραμμα να τεθεί σε εφαρμογή μέχρι το τέλος του χρόνου και όπως δηλώνουν, στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, πηγές της Ύπατης Αρμοστείας ο διεθνής οργανισμός θα είναι συνεπής στο χρονοδιάγραμμα αυτό.

Όπως αποκαλύπτουν στελέχη της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, εξετάζεται ένα μείγμα λύσεων για τις 20.000 θέσεις φιλοξενίας των προσφύγων σε διαμερίσματα. Η κυρίαρχη λύση είναι η μίσθωση διαμερισμάτων από την ελεύθερη αγορά, μέσω ενός επιχειρησιακού συνεργάτη, που θα είναι Μη Κυβερνητική Οργάνωση. Επίσης, εξετάζεται η διαμονή προσφύγων σε ενοικιαζόμενα δωμάτια ή ξενοδοχεία κυρίως στα νησιά, τα οποία κατά τη χειμερινή περίοδο παραμένουν κλειστά. Τέλος, εφικτή θεωρείται και η φιλοξενία σε οικογένειες (διεθνώς η πρακτική αυτή ονομάζεται host family scheme), τεχνογνωσία που τη συναντάμε στις δράσεις του Χαμόγελου του Παιδιού και των Παιδικών Χωριών SOS. Σε αυτή την τελευταία κατηγορία εντάσσεται και η δράση της πρωτοβουλίας «Refugees Welcome», που προωθεί τη συγκατοίκηση, με την οποία η Ύπατη Αρμοστεία δεν αποκλείει να συνεργαστεί. Όλες οι παραπάνω περιπτώσεις αφορούν στη διαμονή αιτούντων άσυλο σε διαμερίσματα για τρεις έως έξι μήνες, χρονική περίοδος που εξαρτάται από την πορεία της αίτησής τους για παραμονή στην Ελλάδα ή της ένταξής τους στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα.

Το πρόγραμμα βρίσκεται υπό επεξεργασία από την Ύπατη Αρμοστεία και το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, αλλά σε επόμενη φάση στο σχεδιασμό θα εμπλακούν και άλλα υπουργεία, όπως το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, το υπουργείο Τουρισμού (εφόσον προχωρήσει η λύση της διαμονής σε ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια) και ο υπουργός Επικρατείας για τον συντονισμό του κυβερνητικού έργου, Αλέκος Φλαμπουράρης.

Το πρόγραμμα σχεδιάζεται την περίοδο αυτή σε επίπεδο χρηματοοικονομικό, νομικό και πρακτικό. Πρώτη μέριμνα της Ύπατης Αρμοστείας είναι να καθοριστεί το κόστος της διαμονής, κόστος που θα καλυφθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σε αυτή τη φάση το χρηματοδοτικό κομμάτι, που θα αφορά στη διαμονή ανά άτομο και ανά ημέρα, βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ύπατη Αρμοστεία.

Σε νομικό επίπεδο, πρέπει να ξεπεραστούν κάποια εμπόδια πριν τεθεί σε εφαρμογή το πρόγραμμα, όπως το σημείο της νομοθεσίας που αναφέρει ότι είναι ποινικό αδίκημα να φιλοξενεί κάποιος αλλοδαπό που δεν είναι καταγεγραμμένος. Όπως αναφέρουν στελέχη της Ύπατης Αρμοστείας, υπάρχουν περιθώρια ελιγμών που θα πρέπει να γίνουν σε συνεργασία με την ελληνική κυβέρνηση.

Σε πρακτικό επίπεδο θα καθοριστεί το πλαίσιο, μέσα στο οποίο θα κινηθεί αυτή η τριαδική σχέση, ανάμεσα στον πρόσφυγα, τον ιδιοκτήτη και τον φορέα που θα δίνει τα χρήματα. Υπάρχουν δηλαδή λεπτομέρειες που θα πρέπει να καθοριστούν, όπως το πώς θα δίνονται τα χρήματα στους ιδιοκτήτες, σε ποιανού όνομα θα εκδίδονται οι λογαριασμοί κοινής ωφέλειας ή πώς θα καλύπτονται οι φθορές χρήσης των διαμερισμάτων.

Για τον σχεδιασμό του προγράμματος, η Ύπατη Αρμοστεία παίρνει στοιχεία από τις διεθνείς πρακτικές και κυρίως από το αντίστοιχο πρόγραμμα που εφαρμόζεται στον Λίβανο. Εκεί δεν επιτρέπεται η δημιουργία στρατοπέδων για πρόσφυγες, οπότε η Ύπατη Αρμοστεία τρέχει ένα μεγάλο πρόγραμμα ενοικίασης διαμερισμάτων για πρόσφυγες. Ένα μέρος του προγράμματος χρηματοδοτεί η Ύπατη Αρμοστεία, η οποία δίνει και τα χρήματα του ενοικίου στον ιδιοκτήτη, και ένα μέρος η κυβέρνηση του Λιβάνου.

Ένα άλλο παράδειγμα εφαρμογής που θεωρείται επιτυχημένο από την Ύπατη Αρμοστεία είναι το πρόγραμμα διαμονής σε διαμερίσματα που εφαρμόζει από το 2005 η ΜΚΟ Praksis στην Ελλάδα. Στο πρόγραμμα αυτό ο διεθνής οργανισμός συνεργάζεται από το 2010 για μια κατηγορία διαμερισμάτων.

Το παράδειγμα της Praksis

Το πρόγραμμα επιδότησης ενοικίων εφαρμόζεται από την Praksis σε Αττική, Θεσσαλονίκη και Λέσβο. Ξεκίνησε το 2005 πιλοτικά, με πέντε διαμερίσματα και σήμερα έχει εντάξει 37 διαμερίσματα, στα οποία υπολογίζεται ότι έχουν φιλοξενηθεί 4.500 άτομα. Το πρόγραμμα δεν αφορά μόνο σε αιτούντες άσυλο, αλλά και σε θύματα διεθνικής σωματεμπορίας, γυναίκες- θύματα κακοποίησης και άστεγες γυναίκες. Τις τοποθετήσεις στα διαμερίσματα αποφασίζει το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το οποίο λαμβάνει υπόψη το προφίλ και την ευαλωτότητα των ανθρώπων. Ο βαθμός ευαλωτότητας καθορίζεται και από την Praksis, η οποία έχει αναπτύξει ένα σύστημα κατάταξης με συντελεστές ευαλωτότητας.

«Πιστεύουμε πολύ στο πρόγραμμα αυτό γιατί τονώνεται η τοπική οικονομία, ανακουφίζονται οι ιδιοκτήτες και δημιουργούνται αλληλεπιδράσεις των προσφύγων με την κοινωνία» εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος της Praksis, Τζανέτος Αντύπας.

Στα διαμερίσματα οι αιτούντες άσυλο φιλοξενούνται από έξι έως εννιά μήνες, ανάλογα με την ευαλωτότητά τους. Για όσους έχουν έχουν επιλέξει την Ελλάδα ως τελικό τους προορισμό, η Praksis αναλαμβάνει να λύσει, επίσης, ιατρικά και νομικά θέματα, τους βοηθάει να μάθουν την ελληνική γλώσσα, τους παραδίδει σεμινάρια και τους υποστηρίζει στην αναζήτηση εργασίας. Όταν πλέον βρουν δουλειά, οι πρόσφυγες βρίσκουν το δικό τους διαμέρισμα, ενώ σε αντίθετη περίπτωση παρατείνεται η παραμονή τους στα διαμερίσματα της Praksis.

Πέντε από τα διαμερίσματα αυτά προορίζονται για βραχύβια παραμονή (αποκαλούνται transit διαμερίσματα), όπου πολύ ευάλωτες ομάδες προσφύγων μένουν λίγες μέρες μέχρι να φύγουν προς την κεντρική Ευρώπη. Στα διαμερίσματα αυτά η Praksis συνεργάζεται με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.

Όπως επισημαίνει ο Τζανέτος Αντύπας, η Praksis είχε σκεφτεί να εντάξει στο πρόγραμμα και ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα διαμερίσματα. «Υπάρχουν πολλοί εναλλακτικοί τρόποι στέγασης γιατί η λύση που θα προτείνεις πρέπει να ακολουθεί την ανθρωπογεωγραφία των περιοχών και το χρόνο παραμονής των προσφύγων. Για παράδειγμα το ξενοδοχείο είναι η καλύτερη λύση για τους μετακινούμενους πληθυσμούς. Πάνω απ' όλα το ζήτημα είναι οι πρόσφυγες να μην στοιβάζονται και να μην βρίσκονται έξω από τον κοινωνικό ιστό», τονίζει.

Σημαντικό είναι το γεγονός ότι στη εφαρμογή του προγράμματος επιδότησης ενοικίου, η Praksis έχει επιλύσει όλες τις δυσκολίες και τα εμπόδια που είχε να αντιμετωπίσει. Εγγυητής στα διαμερίσματα είναι η ίδια η οργάνωση, η οποία υπογράφει και το συμφωνητικό του σπιτιού με τον ιδιοκτήτη, αλλά και με τον πρόσφυγα. «Το συμφωνητικό υπογράφεται με τον πρόσφυγα στη γλώσσα του γιατί είναι σημαντικό να κατανοήσει πλήρως τι υπογράφει» υπογραμμίζει ο κ. Αντύπας.

Η ΜΚΟ επωμίζεται τα έξοδα που θα προκύψουν και έχει κινητές ομάδες ανθρώπων, οι οποίοι επιθεωρούν τα σπίτια, καταγράφουν και επισκευάζουν τις φθορές, βάφουν και καθαρίζουν τα διαμερίσματα και συμμετέχουν σε γενικές συνελεύσεις πολυκατοικιών, προκειμένου να συστήσουν τους πρόσφυγες στους υπόλοιπους ενοίκους και να δημιουργηθεί αλληλεπίδρασή τους με την πολυκατοικία. Επίσης, έχει προβλέψει την παρουσία ενός κοινωνικού λειτουργού ανά δέκα διαμερίσματα, ο οποίος βοηθάει τους πρόσφυγες στην ένταξή τους.

Το κόστος για την Praksis ανά ωφελούμενο ανά ημέρα έχει υπολογιστεί σε 8,3 ευρώ, ποσό το οποίο περιλαμβάνει το ενοίκιο, τους λογαριασμούς κοινής ωφέλειας, τη διατροφή και τη συνεργασία με το ανθρώπινο δυναμικό. «Το μόνο που δεν υπολογίζεται είναι ο εξοπλισμός των διαμερισμάτων, που υπολογίζεται σε 1.500 ευρώ και δαπανείται μία φορά για κάθε διαμέρισμα», διευκρινίζει ο πρόεδρος της Praksis. Ο ίδιος επισημαίνει ότι το κόστος των 8.3 ευρώ έχει προταθεί από την οργάνωση στην Ύπατη Αρμοστεία για το πρόγραμμα των 20.000 θέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το πρόγραμμα επιδότησης ενοικίου της Praksis χρηματοδοτήθηκε ως το 2014 από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων, για το 2015 τα έξοδά του καλύπτονται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ενώ από το 2016 θα ενταχθεί στο νέο Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (AMIF). Τα διαμερίσματα βραχύβιας παραμονής χρηματοδοτούνται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, ενώ για τέσσερα διαμερίσματα η Praksis έχει συνάψει συμφωνία με ιδιωτική εταιρεία.