Η επιστροφή του άρρωστου κλίματος

Ψάχνοντας για λίγη αισιοδοξία, παρατηρούμε εκείνα που προηγήθηκαν: Αποφεύχθηκε στο παραπέντε η ολική καταστροφή.



Ο Αλέξης Τσίπρας γλίτωσε από τους ακραίους του κόμματός του. Απηλλάγη από τον επικίνδυνο Βαρουφάκη. Η σοφή αναδίπλωσή του και η υπευθυνότητα της φιλοευρωπαϊκής αντιπολίτευσης κράτησαν τη χώρα στην Ευρωζώνη. Οι εκλογές δεν προκάλεσαν χάος, αλλά έναν πολιτικά κυρίαρχο πρωθυπουργό και πιθανή κυβερνητική σταθερότητα. Η εικόνα της χώρας τόσο στην Ευρώπη όσο και διεθνώς βελτιώθηκε. Μπορούμε, εν δυνάμει, να γίνουμε προορισμός επενδυτών και άρα ανάπτυξης.

Ήδη όμως, τα ίχνη αισιοδοξίας αρχίζουν να εξανεμίζονται. Ένα αρρωστημένο κλίμα απλώνεται παντού. Το πολιτικό πλαίσιο παραμένει άκρως παθογενές, όπως δείχνουν τα ασήμαντα και τα σημαντικά. Ξεκινώ από τα ασήμαντα, που όμως, ως σύμπτωμα σοβαρής αρρώστιας, γίνονται de facto σημαντικά. Ο υπουργός Παιδείας άνοιξε λάθος θέμα. Έχει όμως δίκιο, όταν λέει ότι το τι αποτελεί «γενοκτονία» είναι επιστημονικό ζήτημα. Έχει άδικο, όταν δεν διευκρινίζει ότι για τις διώξεις του τουρκικού κράτους υπάρχουν δύο απόψεις: Μία (που είναι και η κυρίαρχη) το προσδιορίζει όντως ως γενοκτονία. Η άλλη το προσεγγίζει ως εθνοκάθαρση. Αυτή την τελευταία άποψη διατύπωσε ο ιστορικός Edward Luttwak σε πρόσφατη ανάλυση σε κορυφαία επιθεώρηση, το London Review of Books. Άλλος ένας διάσημος ιστορικός, ο Mark Mazower, έχει διατυπώσει, κατά τη γνώμη μου πιο πειστικά, στην ίδια επιθεώρηση, την άποψη υπέρ της γενοκτονίας. Αλλά όλα αυτά είναι ψιλά γράμματα στο «καφενείο η Ελλάς».

Ως πολιτικός, ο Φίλης λειτούργησε άκριτα. Όμως, η θύελλα και η υστερία εναντίον του είναι σύμπτωμα άρρωστου πολιτικού συστήματος. Θλιβερή είναι η στάση της αξιωματικής αντιπολίτευσης και γελοίος είναι ο ισχυρισμός της, ότι ο Φίλης είναι «ηθικός αυτουργός» της βιαιότητας κατά του Κουμουτσάκου. Δυστυχώς, τα εσωκομματικά της ΝΔ ξαναέφεραν στην επιφάνεια την τοξικότητά της. Φυσικά, ο ΣΥΡΙΖΑ, που για χρόνια άσκησε μια τυφλή και οξύτατη αντιπολίτευση, γίνεται τώρα θύμα της δικής του πρακτικής, που συνέτεινε μαζί με τη Σαμαρική ΝΔ στο να δηλητηριαστεί ο δημόσιος βίος. Καφενειακό είναι και το κλίμα που καλλιεργούν πολλά ΜΜΕ. Κερασάκι στο άρρωστο τούτο κλίμα είναι πρώην υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ με ασίγαστο πάθος δημοσιότητας («τύπου Βαρουφάκη»), που ξαφνικά εκτόξευσε το ασυνάρτητο μυθιστόρημά του.

Όλα αυτά είναι παράπλευρα συμπτώματα ενός πολιτικού πλαισίου, που ξαναβρίσκει τον κακό εαυτό του, τον οποίο άλλωστε δεν έχασε ποτέ. Η αίσθηση που εισπράττει κάποιος ο οποίος προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει τη μεγάλη εικόνα, είναι πως από την ώρα που αποφεύχθηκαν τα χειρότερα, το άρρωστο κλίμα επιστρέφει και διαχέεται παντού. Στα πολύ σοβαρά ζητήματα αναδεικνύεται η απουσία προετοιμασίας της κυβέρνησης να υλοποιήσει τη συμφωνία, που η ίδια υπέγραψε και που το εκλογικό σώμα τής ανέθεσε να εφαρμόσει. Αρχίζουν πάλι οι παλινωδίες και η μάταιη αναζήτηση «πολιτικής λύσης» από μέρους του πρωθυπουργού, όταν έχουμε ζήσει ξανά και ξανά, ότι το ζητούμενο είναι να πειστούν οι τεχνοκράτες που μας ελέγχουν.

Παράλληλα, είναι πιθανό ότι θα ξαναζήσουμε επί Τσίπρα τον ίδιο στροβιλισμό περί τον παθογενή εαυτό μας, σερνόμενοι στις μεταρρυθμίσεις, όπως συνέβη με τις κυβερνήσεις Σαμαρά και Παπανδρέου. Χωρίς όμως μεταρρυθμίσεις, δεν θα αλλάξει το οικονομικό πρότυπο. Δεν θα εξυγιανθεί το άρρωστο κράτος. Θα προστίθενται όλο και πιο δυσβάσταχτοι φόροι. Προσφάτως, ο πρόεδρος του ΣΕΒ αποκάλυψε πως τα επτά τελευταία χρόνια, οι επενδύσεις μειώθηκαν κατά 62%, ενώ τον τελευταίο χρόνο συρρικνώθηκε το «επιχειρηματικό περιβάλλον». Επίσης, συνεχίζουν να οξυγονώνονται με τις όποιες ικμάδες αντοχής των φορολογουμένων κλινικά νεκρές επιχειρήσεις του δημοσίου και 2.600 άχρηστοι οργανισμοί. Η Ιρλανδία έκανε το άλμα, η Ισπανία και η Πορτογαλία κάνουν σημαντικά βήματα μπροστά, ενώ η Κύπρος εκπλήσσει θετικά. Η χώρα μας βεβαίως οπισθοχωρεί.

Οι δύο πιο μεγάλες πληγές, το κράτος και το πολιτικό προσωπικό, παραμένουν ανοιχτές με τάσεις επιδείνωσης. Ο Αλέξης Τσίπρας, όπως λεγόταν στο περιθώριο συνεδρίου του Economist στην Κύπρο, έχει τη μεγάλη ευκαιρία «να κάνει, ως αριστερός, τις μεταρρυθμίσεις που δεν έκαναν τα παραδοσιακά κόμματα». Άλλωστε, πορεύεται άνευ αντιπάλου. Ή, μάλλον, έχει ως αντίπαλο τον εαυτό του. Όσο όμως θα συμβαίνει αυτό, η μιζέρια θα γεννά άρρωστο κλίμα. Το άρρωστο κλίμα θα πνίγει τη χώρα. Ο τόπος θα σέρνεται.