Μεταμνημόνιο, Μετεμφύλιος

Οι «μεταμνημονιακές» στοχεύσεις είναι ρηχές, όπως και οι περί «επιστροφής στην ανάπτυξη» διαπιστώσεις, επειδή εμφανίστηκε θετικό πρόσημο στη μεγέθυνσή του ΑΕΠ μετά την απώλεια του 1/4 αυτού το 2008-2013.





Η οικονομία αντιμετωπίζει σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα τα οποία απαιτούν διαρθρωτικές λύσεις, που ουσιαστικά σημαίνει κλαδικές ανακατατάξεις (στην οικονομία) και κοινωνικούς μετασχηματισμούς, εξ ου και το νόημα των μεταρρυθμίσεων.

Αυτές επιτυγχάνονται, επιτρέποντας και την παράλληλη επίτευξη ενός ανώτερου επίπεδου κοινωνικής ευπραγίας, μόνο μέσω μιας πολυμέτωπης στρατηγικής, ο χρονικός ορίζοντας της οποίας ξεπερνάει την οικονομική συγκυρία και τον ασταθή εκλογικό κύκλο. Ελλείψει μιας παρόμοιας στρατηγικής, πιο πιθανές είναι οι μακροχρόνιες επιπτώσεις της κρίσης, τις οποίες ήδη παρατηρούμε: υποβάθμιση της χώρας στον διεθνή καταμερισμό εργασίας και σταδιακή κοινωνική παρακμή.

Μεταπολεμικά και μεταπολιτευτικά η οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας μπορεί κατά περιόδους να φαινόταν εντυπωσιακή -έως και «εκρηκτική»- αλλά δεν δημιούργησε αυτό που στην οικονομική θεωρία ονομάζεται «ενδογενής» αναπτυξιακή δυναμική, δηλαδή τη δυνατότητα της οικονομίας να δημιουργεί νέες δυναμικές και καινοτόμες επιχειρήσεις ικανές να αντεπεξέλθουν στον διεθνή ανταγωνισμό. Αντιθέτως, για λόγους που δεν χωρούν να αναλυθούν στα όρια της στήλης, δημιουργήθηκε, μία οικονομία εξαρτημένη από το κράτος που στηρίχτηκε στον προστατευτισμό, στον κρατικό έλεγχο του πιστωτικού συστήματος και στον καθορισμό των τιμών.

Ως συνέπεια αυτού, σήμερα στην Ελλάδα δεν υπάρχει παράδοση ανεξάρτητης και αυτόνομης επιχειρηματικότητας. Οι επιχειρήσεις εκείνες που έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στις προκλήσεις του διεθνούς ανταγωνισμού και των διεθνών ανοιχτών αγορών αποτελούν την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Η Ελλάδα ως εκ τούτου έχει μία πολύ ισχνή παραγωγική βάση και ακόμη και σήμερα κυριαρχείται από μία επιχειρηματική κουλτούρα αναζήτησης των ευκαιριών πλουτισμού στις συμπράξεις με το κράτος, παρά στην αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρει το άνοιγμα των διεθνών αγορών μέσω της παγκοσμιοποίησης.

Η πρώτη περίοδος της Ελλάδας στο ευρώ, δυστυχώς, όχι μόνο δεν βελτίωσε αυτή την κατάσταση αλλά, αντιθέτως, την επιδείνωσε. Η ξέφρενη διαδικασία ιδιωτικού και, κυρίως, δημόσιου δανεισμού είχε σοβαρότατες επιπτώσεις στη διάρθρωση της οικονομίας, διότι με την εισαγωγή τόσο μεγάλων ποσοτήτων χρήματος, διαχειριστής των οποίων μάλιστα ήταν το ίδιο το κράτος, ουσιαστικά η δυσμορφία της ελληνικής οικονομίας, δηλαδή ο κρατικός κυρίως χαρακτήρας της παραγωγής εισοδημάτων και η καταναλωτική φύση της κοινωνίας, οξύνθηκε στο έπακρο, έστω και αν για να φανεί αυτό χρειάσθηκε να εκδηλωθεί και η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-2009.

Σήμερα η κατάσταση παραμένει εξαιρετικά κρίσιμη, έστω και αν λίγοι είναι αυτοί που το αντιλαμβάνονται. Για να αναταχθεί η ελληνική οικονομία και να αποφύγει η χώρα πολυετή καταστρεπτικών διαστάσεων κοινωνική κρίση, δεν αρκεί να διορθωθούν τα «εσφαλμένα» της περιόδου 2000-2009, αλλά και όλα όσα έγιναν λάθος στην οικοδόμηση της ελληνικής οικονομίας από το 1949 και εντεύθεν. Το έργο είναι τιτάνιο, αλλά είναι και μονόδρομος. Μόνο με δημιουργία μίας υγιούς οικονομίας (και κατ' επέκτασιν κοινωνίας) μπορούμε να ξεφύγουμε από την περιδίνηση στην οποία έχει εισέλθει η χώρα.