Τι είναι το fracking που θα λύσει το ενεργειακό πρόβλημα της Ευρώπης - Ο σχιστόλιθος και το παράδειγμα της Αμερικής

Ελυσε το ενεργειακό πρόβλημα των ΗΠΑ! Η εξόρυξη αερίου διοχετεύοντας υγρό υπό πίεση σε σχιστολιθικά πετρώματα, γνωστή ως fracking, επέτρεψε τα τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ να αποκτήσουν για πρώτη φορά, μετά από δεκαετίες, θετικό ενεργειακό ισοζύγιο




Στη σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία για τις ευρωπαϊκές οικονομίες, το παράδειγμα μοιάζει λαμπρό. Τα αποθέματα αερίου που θα μπορούσαν να αντληθούν στην Ευρώπη εκτιμάται ότι αντιστοιχούν στο 80% των αμερικανικών. Κι όμως τα ευρωπαϊκά κράτη αποφεύγουν αυτή την πρακτική, πρωτίστως για περιβαλλοντολογικούς λόγους.

Η μέθοδος στηρίζεται στη διοχέτευση με μεγάλη πίεση νερού εμπλουτισμένου με χημικά, που διεισδύει σε «αραιά» (σχιστολιθικά) πετρώματα και απελευθερώνει παγιδευμένους θύλακες αερίου.

Τα «πηγάδια» αναπτύσσονται με βάση αυστηρές μελέτες στατικότητας, αλλά ουδείς μπορεί να είναι βέβαιος ότι δεν θα προκύψει κάποιο ρήγμα. Η Βρετανία είναι η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης που έχει πειραματιστεί με την πρακτική. Το 2011 ένα πειραματικό πηγάδι στη βορειοανατολική Αγγλία προκάλεσε δονήσεις, ικανές να οδηγήσουν την κυβέρνηση Κάμερον σε 18μηνη απαγόρευση των ερευνών σε όλη τη χώρα.

Ακόμα μεγαλύτερη είναι η ανησυχία για τις επιπτώσεις που θα έχει η διείσδυση χημικών στο υπέδαφος. Ο κίνδυνος μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα είναι προφανής και υπήρξε από τους βασικούς λόγους αποφυγής της τεχνικής στη Γερμανία, τα προηγούμενα χρόνια. Το καλοκαίρι η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι σκοπεύει σταδιακά να απαγορεύσει την τεχνική του fracking, με στόχο την πλήρη απαγόρευση το 2021. Ακολούθησε όμως η κλιμάκωση της έντασης με τη Ρωσία, που ενέτεινε τις πιέσεις για ενεργειακή αυτάρκεια. Δεδομένης και της απόφασης για κλείσιμο των πυρηνικών εργοστασίων της χώρας τα επόμενα χρόνια, η αξιοποίηση της τεχνικής του fracking δείχνει ιδιαίτερα θελκτική.

Προχθές η υπουργός Ενέργειας, Μπάρμπαρα Χέντρικς, παρουσίασε το «αυστηρότερο πλαίσιο που έχει ποτέ δημιουργηθεί για το fracking», όπως το περιέγραψε. Με τον τρόπο αυτό άνοιξε ένα παράθυρο για την αξιοποίηση της τεχνικής, αν και η ημερομηνία για την πλήρη απαγόρευση επισπεύσθηκε στο 2018. Στη γειτονική Γαλλία η πρακτική είναι ήδη απαγορευμένη, αν και η χώρα διαθέτει τα δεύτερα μεγαλύτερα εκτιμώμενα αποθέματα στην ηπειρωτική Ευρώπη: περί τα 3,88 τρισ. κυβικά μέτρα, έναντι 16 τρισ.κ.μ. των ΗΠΑ και 4,19 τρισ. της Πολωνίας.

Η εμπειρία της Πολωνίας
Το ύψος των εκτιμώμενων αποθεμάτων της τελευταίας οδήγησε το 2010 στην τότε κυβέρνηση να επενδύσει στο όνειρο της «δεύτερης Νορβηγίας», στην οποία θα μπορούσε να μεταμορφωθεί η χώρα. Ως μόνες προϋποθέσεις παρουσιάζονταν η απελευθέρωση της αγοράς σε ξένες επενδύσεις και η διαμόρφωση σαφούς νομικού πλαισίου λειτουργίας. Μερικά χρόνια αργότερα οι ξένες εταιρείες εγκαταλείπουν την Πολωνία.

Ελάχιστα από τα επενδυτικά σχέδια υλοποιήθηκαν και τα περισσότερα πειραματικά πηγάδια αποδείχθηκαν οικονομικά μη βιώσιμα. Πρόσφατα το γεωλογικό ινστιτούτο της χώρας ανακοίνωσε ότι τα αποθέματα είναι μεταξύ 346 και 768 δισ. κ.μ. Πρόκειται για μικρό μέρος των αρχικών εκτιμήσεων, που όμως παραμένει ικανοποιητικό, καθώς οι ετήσιες ανάγκες της χώρας εκτιμώνται στα 16 δισ. κ.μ. Για να προχωρήσει όμως η διαδικασία, πρέπει να αναπτυχθούν κάποια πηγάδια και μέχρι τώρα σχεδόν όλα παράγουν 10%-30% της ποσότητας που θα τα καθιστούσε οικονομικά βιώσιμα. Το ύψος μιας πειραματικής εξόρυξης (περί τα 20 εκατ. ευρώ) είναι διπλάσιο εκείνου στις ΗΠΑ και η γραφειοκρατία πολλαπλάσια.

Χαμηλή αποδοτικότητα
Η χαμηλή αποδοτικότητα αποτελεί βασικό πρόβλημα στις εξορύξεις και στην υπόλοιπη Ευρώπη, εξαιτίας «γηραιότερων» και περισσότερο? τεμαχισμένων πετρωμάτων. Πρόσφατα επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι τα σημαντικά αποθέματα που εκτιμούσαν ότι υπάρχουν στη λεκάνη του Παρισίου είναι μάλλον μηδαμινά. Ενα δεύτερο πρόβλημα στην Ευρώπη είναι ότι οι περισσότερες εκτάσεις είναι περισσότερο πυκνοκατοικημένες από ό,τι στις ΗΠΑ, ενώ η τεχνική του fracking απαιτεί μεγάλες εκτάσεις προς εκμετάλλευση, καθώς αναπτύσσεται οριζόντια στο έδαφος.

Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί και το διαφορετικό νομικό καθεστώς, που στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες θεωρεί κρατική ιδιοκτησία τα κοιτάσματα στο υπέδαφος ενός ιδιωτικού οικοπέδου. Στις ΗΠΑ το ένα όγδοο των εσόδων εκχωρείται στον ιδιοκτήτη του οικοπέδου, προσφέροντας σημαντικό κίνητρο για παραχώρηση γης προς εκμετάλλευση. Την ανάπτυξη του κλάδου θα βοηθούσε μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που θα ομογενοποιούσε το θεσμικό πλαίσιο. Οι πολιτικές αντιδράσεις, όμως, είναι ισχυρές (πρωτίστως από τους Πράσινους) και τα οικονομικά συμφέροντα αμφίβολου μεγέθους.

Με τη διεθνή τιμή του πετρελαίου να υποχωρεί, το σχέδιο φαντάζει όλο και λιγότερο θελκτικό, γεγονός που δικαιολογεί τη γερμανική σπουδή να υπάρξουν άμεσα τα όποια πιθανά αποτελέσματα. Μια περαιτέρω κλιμάκωση, όμως, των σχέσεων με τη Ρωσία, θα μπορούσε να αλλάξει τις ισορροπίες.


Αλλάζει τα δεδομένα η πτώση της τιμής του πετρελαίου

Η εφαρμογή της τεχνικής του fracking στις ΗΠΑ την τελευταία πενταετία άλλαξε τις ισορροπίες στην παγκόσμια αγορά ενέργειας. Έδωσε την... τελευταία μαχαιριά στον OPEC, περιορίζοντας σημαντικά το μερίδιο της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου που αυτός επηρεάζει. Αυξάνοντας την προσφορά αερίου, δημιούργησε πτωτικές πιέσεις στην τιμή του μαύρου χρυσού.

Με την παγκόσμια οικονομία να κατεβάζει ταχύτητα και τη ζήτηση διεθνώς να περιορίζεται, η υποχώρηση της τιμής ήταν ακόμα πιο απότομη. Ειδικά τους τελευταίους μήνες η πτώση πήρε τη μορφή χιονοστιβάδας, βουτώντας στα 75 δολ./βαρέλι, από 115 δολ. στις αρχές του καλοκαιριού. Η υποχώρηση της τιμής έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις σε οικονομίες που εξαρτώνται από τις εξαγωγές πετρελαίου, όπως το Ιράν, η Βενεζουέλα ή η Ρωσία. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η βιομηχανία του πετρελαίου αποτελεί ραχοκοκαλιά της οικονομίας. Για τα περισσότερα αραβικά κράτη, αντιθέτως, η υποχώρηση της τιμής αποτελεί πλήγμα αλλά όχι τόσο ζωτικής σημασίας.

Στη Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα τα πετροδολάρια έρρεαν άφθονα για τους εμίρηδες και προ 15ετίας, όταν η διεθνής τιμή ήταν κάτω από 20 δολ. Η Σαουδική Αραβία δεν δείχνει καθόλου διατεθειμένη να περιορίσει την παραγωγή της, σε συντονισμό με τα άλλα μέλη του OPEC, για να αυξηθεί η διεθνής τιμή. Προτιμά να παράγει όσο περισσότερο μπορεί και έτσι να απορροφά το μεγαλύτερο δυνατό κομμάτι της πίτας. Έτσι, όμως, καρτέλ δεν μπορεί να σταθεί?

Tην προσεχή εβδομάδα θα πραγματοποιηθεί η τακτική σύνοδος των κρατών-μελών του OPEC και εκεί θα υπάρξουν ισχυρές πιέσεις για μείωση της παραγωγής. Xθες ο υπουργός Eξωτερικών της Pωσίας, Σερκέι Λαβρόφ, συναντήθηκε με τον ομόλογό του στη Σ. Aραβία και φαίνεται ότι επιτεύχθηκε κάποια συνεννόηση. H είδηση αυτή σε συνδυασμό με τη μείωση των επιτοκίων στην Kίνα (που δημιουργεί συνθήκες για ταχύτερη ανάπτυξη και άρα μεγαλύτερη ζήτηση για καύσιμα) οδήγησαν την τιμή 3% υψηλότερα, με αποτέλεσμα να καταγραφεί άνοδος σε εβδομαδιαία βάση για πρώτη φορά μετά τον Σεπτέμβριο.