Ανακατατάξεις στη σύνθεση του εξαγωγικού προτύπου της χώρας, τόσο ποιοτικά, όσο και γεωγραφικά, έφερε το 2011 για τις ελληνικές εξαγωγές, ειδικά σε ότι αφορά τα 100 πιο εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα και τις 100 κυριότερες αγορές, σύμφωνα με στοιχεία του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων
Πιο αναλυτικά, ανακατατάξεις σημειώθηκαν στις πρώτες δέκα θέσεις των σημαντικότερων εξαγωγικών αγορών της Ελλάδας. Η Ιταλία αναδεικνύεται για το 2011 ο κυριότερος πελάτης των ελληνικών προϊόντων, ξεπερνώντας για δεύτερη φορά μεταπολεμικά τη Γερμανία (η πρώτη φορά ήταν το 2008). Στην τρίτη θέση στη σειρά κατάταξης ανέρχεται η Τουρκία από την 6η το 2010, υποσκελίζοντας την Κύπρο που ακολουθεί στην 4η θέση (από 3η το 2010) και τη Βουλγαρία που βρίσκεται πλέον στην 6η θέση (από 4η το 2010). Στην 5η θέση ανέρχονται οι Εφοδιασμοί Πλοίων με Τρίτες Χώρες σημειώνοντας σημαντικό άλμα στη σειρά κατάταξης από τη 13η θέση το 2010. Οι ΗΠΑ παρέμειναν στην 7η θέση, ενώ στην 8η υποχώρησε το Ηνωμένο Βασίλειο (από την 5η το 2010). Την 9η θέση κατέλαβε η Γαλλία (8η το 2010) και την πρώτη δεκάδα συμπληρώνει η Ρουμανία η οποία υποχώρησε από την 9η θέση το 2010. Οι ανακατατάξεις αυτές καταγράφονται αναλυτικότερα στους πίνακες 3, 4 και 5. Συνολικά, προκύπτουν εμπορικές συναλλαγές (εισαγωγές και εξαγωγές) της Ελλάδας με 217 χώρες του κόσμου. Σε ό,τι αφορά τα 100 πιο εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα, με βάση την πενταψήφια ανάλυση, προκύπτει «ανανέωση» της σχετικής κατάταξης, με την είσοδο 15 νέων προϊόντων, κυρίως από τους κλάδους των δομικών υλικών, των μηχανημάτων-συσκευών, λιπασμάτων, αλλά και των τροφίμων-ποτών (φράουλες, καπνιστά ψάρια, νερά). Σε σχέση με το 2010, στην κατάταξη των 100 κυριότερων αγορών για τα ελληνικά προϊόντα προκύπτουν 7 νέες είσοδοι για τις χώρες: Τόγκο (απευθείας στην 61η θέση, με 28,7 εκ. ευρώ), Αργεντινή (63η, με 27,1 εκ. ευ), Νήσοι Φόκλαντ (73η θέση, με 17,4 εκ. ευρώ), Μπενίν (74η θέση, με 16,4 εκ. ευρώ), Μπαγκλαντές (84η θέση, με 8,6 εκ. ευρώ), Περού (94η θέση, με 6,4 εκ. ευρώ) και Αγία Ελένη (98η θέση, με 5,6 εκ. ευρώ). Αντίθετα, εκτός της κατάταξης των 100 πρώτων αγορών, βρέθηκαν χώρες όπως: Μπαχρέιν, Μπαχάμες, Καμερούν, Ουρουγουάη, Βιετνάμ, Φιλιππίνες και Σουρινάμ. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις εξαγωγών καταγράφονται σε ποσοστιαία βάση για χώρες όπως: το Ουζμπεκιστάν (1044%, στα μόλις 7,9 εκ. ευρώ), η Αργεντινή (645%), η Σιγκαπούρη (470,6%), η Γεωργία (434,1%), η Σ. Αραβία (145%), η Ν. Κορέα (143%), τα Ην. Αρ. Εμιράτα (123,9%), η Συρία (109,8%), η Τουρκία (104,2%), η Κίνα (81,9%), οι ΗΠΑ (81%), η Ουκρανία (75,7%), η Βραζιλία (72,4%), το Ισραήλ (67,1%) και η Αίγυπτος (65,9%). Πτωτικά κινήθηκαν οι εξαγωγές της Ελλάδας, μόλις σε 23 χώρες του κόσμου και συγκεκριμένα: Ιορδανία (-49,2%), Νίγηρας (-48%), Μπαχρέιν (-47%), Φιλιππίνες (-40%), Ισλανδία (-35,7%), Μεξικό (-32%), Μπαχάμες (-31%), Καζακστάν (-28%), Λιβύη (-23%), Αζερμπαϊτζάν (-18,3%), Ιράκ (-17,2%), Κατάρ (-16%), Ελβετία (-16%), Μαρόκο (-14,5%), Ινδία (-12,9%), Ιρλανδία (-11,2%), Λευκορωσία (-8,2%), Σουηδία (-6,2%), Λετονία (-4,6%), Νοτ. Αφρική (-4%), Ιαπωνία (-3,2%), Γερμανία (-2%) και Ρουμανία (-1%). Πιο αναλυτικά, η αξία των ελληνικών εξαγωγών στο 2011 αυξήθηκε κατά 37% (σε 22.451 εκ. ευρώ, έναντι 16.391,8 εκ. ευρώ στο 2010). Η σημαντική ανοδική πορεία τους οφείλεται στη γενικευμένη αύξηση της αξίας των εξαγωγών προς όλες τις γεωγραφικές περιοχές κυρίως προς τον «ανεπτυγμένο κόσμο», αλλά και προς τις παραδοσιακά σημαντικότερες εξαγωγικές αγορές της χώρας μας. Συγκεκριμένα οι εξαγωγές προς τις χώρες του ΟΟΣΑ συνολικά κατά το 2011, αυξήθηκαν κατά 23,1% (σε 11.523,2 εκ. ευρώ έναντι 9.360,4 εκ. ευρώ στο 2010), και απορρόφησαν πάνω από το μισό (51,3%) των ελληνικών εξαγωγών. Ειδικότερα, οι εξαγωγές προς τις χώρες της Ε.Ε.(15) αυξήθηκαν κατά 9,1% (σε 7.401,1 εκ. ευρώ από 6.784,6 εκ. ευρώ), της Ε.Ε.(25) κατά 10,6% (σε 9.544,9 εκ. ευρώ από 8.626,9 εκ. ευρώ), και κατά 10,6% προς την Ε.Ε.(27) (σε 11.380,6 εκ. ευρώ από 10.288,9 εκ. ευρώ). Η αύξηση της αξίας των ελληνικών εξαγωγών προς την Ε.Ε.(15) οφείλεται στην αύξηση των εξαγωγών προς όλες τις χώρες της περιοχής με εξαίρεση τη μείωση των εξαγωγών προς τη Γερμανία κατά -2% (σε 1.763,5 εκ. ευρώ από 1.798,8 εκ. ευρώ), τη Σουηδία κατά -6,2% αλλά και προς τις χαμηλές σε αξία εξαγωγές προς την Ιρλανδία που μειώθηκαν κατά -11,2%. Σημαντικότερη ήταν η αύξηση προς την Ιταλία κατά 20% (σε 2.123,8 εκ. ευρώ από 1.770,4 εκ. ευρώ το 2010), την Ολλανδία κατά 18,6% (σε 458,2 εκ. ευρώ από 386,5 εκ. ευρώ) και την Ισπανία κατά 17,9% (σε 459,7 εκ. ευρώ από 390 εκ.ευρώ) Ως προς τις χώρες της νέας διεύρυνσης οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 16,4% (σε 2.143,9 εκ.ευρώ από 1.842,2 εκ.ευρώ). Σημαντικότερη ήταν η αύξηση (15,8%) προς την Κύπρο (σε 1.367,7 εκ. ευρώ από 1.181,3 εκ. ευρώ), την τέταρτη εξαγωγική αγορά της χώρας μας στο 2011, με ποσοστό συμμετοχής 63,8% στο σύνολο των εξαγωγών προς τις 10 αυτές χώρες και 7,2% στο σύνολο των ελληνικών εξαγωγών. Ακολουθούν με σημαντική άνοδο η Σλοβενία προς την οποία οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 57,4% (σε 143,1 εκ.ευρώ από 91 εκ.ευρώ) και η Μάλτα κατά 60,2% (σε 57,3 εκ.ευρώ από 35,8 εκ.ευρώ). Σημειώνεται ότι αυξημένες εξαγωγές για το 2011 καταγράφονται για το σύνολο των χωρών της νέας διεύρυνσης, με μοναδική εξαίρεση τις πολύ χαμηλές εξαγωγές προς τη Λετονία που μειώθηκαν κατά -4,6%. Πολύ μεγάλη άνοδο εμφανίζουν οι εξαγωγές προς την Β.Αμερική, αφού αυξήθηκαν το 2011 κατά 67,6% (σε 1.434,5 εκ. ευρώ έναντι 855,7 εκ. ευρώ το 2010). Η άνοδος αυτή οφείλεται κυρίως στην εντυπωσιακή ανάκαμψη των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ (81%), που απορρόφησαν το 83% των εξαγωγών προς τη συγκεκριμένη περιοχή και είναι στην 7η θέση των σημαντικότερων εξαγωγικών αγορών της Ελλάδας. Μάλιστα, η αύξηση των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ (σε 1.191,8 εκ. ευρώ έναντι 658,6 εκ. ευρώ το 2010) κατά 533,2 εκ. ευρώ είναι η δεύτερη -σε απόλυτους αριθμούς- μεγαλύτερη αύξηση μετά από αυτή προς την Τουρκία, σε σχέση με όλες τις εξαγωγικές αγορές κατά το 2011. Σημαντική άνοδος παρατηρείται και προς τον Καναδά (σε 171,4 εκ. ευρώ από 92,3 εκ. ευρώ ή 85,8%) η οποία υπερκαλύπτει και τη μείωση των εξαγωγών προς το Μεξικό κατά -32% (σε 71,3 εκ. ευρώ από 104,8 εκ. ευρώ). Προς τις «άλλες ανεπτυγμένες χώρες» οι χαμηλές σε αξία εξαγωγές αυξήθηκαν συνολικά κατά 10,2% (σε 149,8 εκ.ευρώ από 135,9 εκ.ευρώ). Συγκεκριμένα αυξήθηκαν κατά 10,6% προς την Αυστραλία (σε 100,8 εκ.ευρώ από 91,1 εκ. ευρώ) και τη Νέα Ζηλανδία κατά 51,1% (σε 15,7 εκ.ευρώ από 10,4 εκ. ευρώ), ενώ μειώθηκαν προς την Ιαπωνία κατά -3,2% (σε 33,3 εκ. ευρώ από 34,4 εκ. ευρώ). Όσον αφορά στις «υπόλοιπες χώρες του ΟΟΣΑ» η μεγάλη αύξηση κατά 83,1% (σε 1.919,6 εκ. ευρώ από 1.048,7 εκ. ευρώ), οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στον υπερδιπλασιασμό (104,2%) των εξαγωγών προς την Τουρκία (σε 1.752,3 εκ. ευρώ από 858,2 εκ. ευρώ), η οποία πλέον αποτελεί την 3η σημαντικότερη εξαγωγική αγορά της Ελλάδας για το 2011. Προς τις άλλες τρεις χώρες της περιοχής αυξημένες ήταν οι εξαγωγές προς τη Νορβηγία κατά 12,7% (σε 30,6 εκ. ευρώ από 27,2 εκ. ευρώ), ενώ μειωμένες ήταν οι εξαγωγές προς την Ελβετία κατά -16% (σε 135,5 εκ.ευρώ από 161,4 εκ.ευρώ) και οι πολύ χαμηλές σε αξία εξαγωγές προς την Ισλανδία κατά -35,7% (σε 1,2 εκ.ευρώ από 1,8 εκ. ευρώ). Η σημαντική αύξηση (20,9%) των εξαγωγών προς τα Βαλκάνια (σε 3.325,4 εκ.ευρώ από 2.751,2 εκ.ευρώ), οφείλεται κυρίως στην κατά 17% αύξηση των εξαγωγών προς τη Βουλγαρία (σε 1.239,2 εκ.ευρώ από 1.059,6 εκ.ευρώ), την κατά 61,4% αύξηση προς την ΠΓΔΜ (σε 527,6 εκ.ευρώ από 327 εκ.ευρώ) και την κατά 54,5% αύξηση προς τη Σερβία-Μαυροβούνιο-Κόσσοβο (σε 417,8 εκ.ευρώ από 270,4 εκ.ευρώ). Ενισχυμένες επίσης ήταν οι εξαγωγές προς την Αλβανία (σε 425,8 εκ.ευρώ από 394,3 εκ.ευρώ) κατά 8%, προς την Κροατία κατά 27,2% (σε 67,1 εκ.ευρώ από 52,8 εκ.ευρώ) και προς τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη κατά 14,9% (σε 51,3 εκ.ευρώ από 44,7 εκ.ευρώ). Οι εξαγωγές προς τη Ρουμανία, η οποία αποτελεί τη 2η εξαγωγική αγορά της Ελλάδας στην περιοχή των Βαλκανίων, παρουσίασαν οριακή μείωση κατά -1% (σε 596,5 εκ.ευρώ από 602,5 εκ.ευρώ). Οι εξαγωγές προς την Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών ΚΑΚ αυξήθηκαν σημαντικά κατά 41,2% συνολικά (σε 662,6 εκ.ευρώ από 469,3 εκ.ευρώ), με σημαντικότερη την αύξηση των εξαγωγών προς τη Ρωσία, που είναι και ο βασικότερος πελάτης μας στην περιοχή, κατά 22,5% (σε 394,3 εκ.ευρώ από 321,8 εκ.ευρώ), αλλά και τις αυξήσεις προς την Ουκρανία κατά 75,7% (σε 116 εκ.ευρώ από 66 εκ.ευρώ), τη Γεωργία κατά 434,1% (σε 74,4 εκ.ευρώ από 13,9 εκ.ευρώ) και τη Μολδαβία κατά 30% (σε 37,5 εκ.ευρώ από 28,9 εκ.ευρώ). Από τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής, προς τις οποίες παρατηρούνται χαμηλές σε αξία εξαγωγές, ανοδικές είναι οι τάσεις προς την Αρμενία κατά 4,6% (στα 9,4 εκ.ευρώ) και προς το Ουζμπεκιστάν κατά 1044% (στα 7,9 εκ.ευρώ), ενώ μειωμένες είναι οι εξαγωγές προς τη Λευκορωσία (στα 7,9 εκ.ευρώ) κατά -8,2%, προς το Αζερμπαϊτζάν (στα 7,9 εκ.ευρώ) κατά -18,3% και προς το Καζακστάν (στα 7 εκ.ευρώ) κατά -28%. Τέλος, ελάχιστες είναι οι εξαγωγές που πραγματοποιήθηκαν προς την Κιργιζία και το Τουρκμενιστάν (από 0,2 εκ.ευρώ για κάθε μία) και μηδενικές προς το Τατζικιστάν (0,003 εκ.ευρώ). Συνολικά προς την περιοχή της Μ.Ανατολής & Β.Αφρικής καταγράφεται μεγάλη αύξηση των εξαγωγών κατά 63,9% (σε 2.066,9 εκ.ευρώ από 1.261,1 εκ.ευρώ). Η σημαντικότερη αύξηση παρατηρήθηκε προς τους κυριότερους πελάτες μας στην περιοχή με εξαίρεση τη Λιβύη, οι εξαγωγές προς την οποία εμφανίζουν μείωση κατά -23% (σε 124,2 εκ.€ από 161,4 εκ.€). Αναλυτικότερα, οι εξαγωγές προς τα Ην.Αρ.Εμιράτα παρουσιάζουν υπερδιπλασιασμό (κατά 123,9%, σε 379,8 εκ.€ από 169,6 εκ.€) και πλέον αποτελούν την 1η εξαγωγική αγορά στη συγκεκριμένη περιοχή. Ακολουθούν η Αλγερία (στα 355,1 εκ.€ από 215 εκ.€ ή αύξηση κατά 65,2%), η Αίγυπτος (στα 346,1 εκ.€ από 208,7 εκ.€ ή αύξηση 65,9%), η Σ.Αραβία (στα 228,4 εκ.€ από 93,2 εκ.€ ή αύξηση 145%), το Ισραήλ (στα 200,8 εκ.€ από 120,1 εκ.€ ή αύξηση 67,1%), την Τυνησία (στα 74,4 εκ.€ από 59,9 εκ.€ ή αύξηση 24,2%), καθώς και η Συρία (στα 61,7 εκ.€ από 29,4 εκ.€ ή αύξηση 109,8%). Όσον αφορά στις υπόλοιπες χώρες της περιοχής, ενισχυμένες εμφανίζονται οι χαμηλότερες σε αξία εξαγωγές προς το Ιράν (κατά 15%, στα 23,6 εκ.€), προς το Κουβέιτ (κατά 22,6%, στα 10,9 εκ.€) και προς το Ομάν (κατά 61,4%, στα 5,4 εκ.€). Αμετάβλητες παρέμειναν οι εξαγωγές προς την Υεμένη (στα 8,1 εκ.€), ενώ αξιοσημείωτες μειώσεις στην αξία των εξαγωγών παρατηρούνται προς το Μαρόκο κατά -14,5% (σε 44,3 εκ.€ από 51,8 εκ.€), την Ιορδανία κατά -49,2% (σε 19,2 εκ.€ από 37,8 εκ.€), το Ιράκ κατά -17,2% (σε 18,8 εκ.€ από 22,7 εκ.€), το Κατάρ κατά -16% (σε 8,6 εκ.€ από 10,3 εκ.€) και το Μπαχρέιν κατά -47% (σε 5,3 εκ.€ από 10,1 εκ.€). Αυξημένες (κατά 18,9%) ήταν οι μικρής αξίας εξαγωγές προς τις χώρες της Αφρικής που έφθασαν μόλις τα 135,9 εκ.€ έναντι 114,3 εκ.€ στο 2010. Η αύξηση που καταγράφεται οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ανάκαμψη (+38%) των εξαγωγών προς τη Νιγηρία (σε 77,3 εκ.€ από 56 εκ.€) που απορροφά πάνω από το 50% των συνολικών εξαγωγών προς την περιοχή. Μειωμένες ήταν οι εξαγωγές προς το δεύτερο μεγαλύτερο πελάτη των ελληνικών στην περιοχή, τη Δημ.Νοτ.Αφρικής (κατά -4% σε 28 εκ.€ από 29,1 εκ.€) αλλά και προς το Νίγηρα (κατά -48% σε 7 εκ.€ από 13,5 εκ.€). Προς τις υπόλοιπες χώρες οι εξαγωγές ήταν μεν αυξημένες αλλά η αξία τους κυμάνθηκε σε χαμηλά επίπεδα, μεταξύ 5,6 εκ.€ (Μαυριτανία) και 0,2 εκ.€ (Γκαμπόν). Ο τριπλασιασμός των εξαγωγών προς την Ν.Α.Ασία (στα 811 εκ.€ έναντι 273,6 εκ.€ το 2010) οφείλεται κυρίως στην εντυπωσιακή αύξηση των εξαγωγών προς τη Σιγκαπούρη κατά 470,6% (στα 587,2 εκ.€ από 102,9 εκ.€), η οποία πλέον κατατάσσεται στην 11η θέση των σημαντικότερων αγορών για τα ελληνικά προϊόντα, έχοντας μάλιστα και τη μεγαλύτερη άνοδο στην κατάταξη (ήταν στην 33η θέση το 2010). Από τις υπόλοιπες χώρες ξεχωρίζουν οι μεγάλες αυξήσεις των εξαγωγών προς τη Ν.Κορέα (κατά 143% στα 76,3 εκ.€ από 31,4 εκ.€) και προς το Χονγκ Κονγκ (κατά 30% στα 62,1 εκ.€ από 47,8 εκ.€), η αύξηση που σημειώνουν οι εξαγωγές προς την Ινδονησία (κατά 6,1% στα 50,4 εκ.€ από 47,5 εκ.€) αλλά και η αξιοσημείωτη μείωση των εξαγωγών προς την Ταϊλάνδη (κατά -29,2% στα 18,5 εκ.€ από 26,1 εκ.€). Οι χώρες με τη χαμηλότερη αξία εξαγωγών στη συγκεκριμένη περιοχή εμφανίζουν είτε στασιμότητα, η Ταϊβάν (στα 13,9 εκ.€ από 13,3 εκ.€) είτε μείωση, οι Φιλιππίνες (στα 2,8 εκ.€ από 4,7 εκ.€). Προς τη Λατινική Αμερική οι μικρής αξίας εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 76,6% (σε 97,7 εκ.€ από 55,3 εκ.€), λόγω της αύξησης που παρατηρείται στις εξαγωγές προς τη Βραζιλία κατά 72,4% (στα 34,1 εκ.€ από 19,8 εκ.€), την Αργεντινή κατά 645% (στα 27,1 εκ.€ από 3,6 εκ.€) και στον Παναμά κατά 39% (στα 22,8 εκ.€ από 16,4 εκ.€). Οι τρεις αυτές αγορές απορροφούν το 86% των εξαγωγών προς τη συγκεκριμένη περιοχή. Από τις υπόλοιπες χώρες με χαμηλή αξία εξαγωγών, παρατηρείται μείωση για το 2011 μόνο προς τις Μπαχάμες κατά -30,7% (στα 5,3 εκ.€ από 7,7 εκ.€) Τέλος, προς την Ινδία οι εξαγωγές μειώθηκαν κατά -12,9% (στα 53,6 εκ.€ από 61,5 εκ.€) ενώ προς την Κίνα σημείωσαν μεγάλη άνοδο κατά 81,9% (στα 288,3 εκ.€ από 158,5 εκ.€). Όσον αφορά στις εισαγωγές παρουσιάζεται μείωση κατά -10%. Η αξία τους στο 2011 διαμορφώθηκε σε 43.272,6 εκ.€ έναντι 48.106,6 εκ.€ το 2010. Η υποχώρηση αυτή οφείλεται στη μείωση των εισαγωγών από τις περισσότερες γεωγραφικές περιοχές και κατά κύριο λόγο από τον ανεπτυγμένο κόσμο που καλύπτει περίπου το 60% των συνολικών εισαγωγών μας. Αναλυτικότερα η οι ελληνικές εισαγωγές από τις 29 χώρες του ΟΟΣΑ μειώθηκαν κατά -13,9% (σε 24.469,9 εκ.€ από 28.412,5 εκ.€), από την ΕΕ(15) κατά -10,2% (σε 19.350,5 από 21.556,3 εκ.€), την ΕΕ(25) κατά -9,1% (σε 21.148,3 εκ.€ από 23.254,2 εκ.€) και την ΕΕ(27) κατά -7,7% (σε 22.779,4 εκ.€ από 24.667,3 εκ.€). Μειωμένες επίσης ήταν οι εισαγωγές από τη Β.Αμερική κατά -28,1% (σε 941,5 εκ.€ από 1.309,8 εκ.€), τις υπόλοιπες χώρες ΟΟΣΑ κατά -13,8% (σε 1.851,5 εκ.€ από 2.146,9 εκ.€), τις άλλες ανεπτυγμένες χώρες κατά -36,7% (σε 386,9 εκ.€ από 611,2 εκ.€), την Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών (ΚΑΕ) κατά -14,1% (σε 5.259,4 εκ.€ από 6.125,3 εκ.€), τις χώρες της Αφρικής κατά -2,7% (σε 122,4 εκ.€ από 125,9 εκ.€), τη Ν.Α.Ασία κατά -36,3% (σε 1.533,3 εκ.€ από 2.406,3 εκ.€), τη Λατινική Αμερική κατά -53% (σε 367 εκ.€ από 781 εκ.€) και την Κίνα κατά -12,2% (σε 2.525,3 εκ.€ από 2.875,7 εκ.€). Αντίθετα, οι εισαγωγές αυξήθηκαν από τις χώρες της νέας διεύρυνσης της Ε.Ε. κατά 5,9% (σε 1.797,9 εκ. ευρώ από 1.697,9 εκ.ευρώ), τα Βαλκάνια κατά 9,3% (σε 2.166 εκ. ευρώ από 1.981 εκ.ευρώ), τη Μ.Ανατολή & Β.Αφρική κατά 6,2% (σε 5.745 από 5.409 εκ.ευρώ), την Ινδία κατά 25,2% (σε 545 εκ.ευρώ από 436 εκ.ευρώ) και τις Λοιπές Χώρες κατά 5,6% (σε 681 εκ.ευρώ από 645 εκ.ευρώ). Η αύξηση της αξίας των εξαγωγών (37%) σε συνδυασμό με την υποχώρηση των εισαγωγών (-10%) είχε σαν αποτέλεσμα τη μείωση του εμπορικού ελλείμματος κατά 10,9 δις € (σε 20,8 δις € το 2011 έναντι 31,7 δις € το 2010). Συνολικά, προκύπτουν εμπορικές συναλλαγές (εισαγωγές και εξαγωγές) της Ελλάδας με 217 χώρες του κόσμου. Οι επιδόσεις κατά μεγάλες κατηγορίες προϊόντων Η κατά 37% αύξηση των ελληνικών εξαγωγών κατά το 2011 είναι αποτέλεσμα της γενικότερης αύξησης των εξαγωγών σε όλες τις κατηγορίες προϊόντων. Σημαντικότερο ρόλο έπαιξαν τα καύσιμα, οι εξαγωγές των οποίων τριπλασιάστηκαν αλλά και τα βιομηχανικά προϊόντα που εξακολουθεί να είναι η μεγαλύτερη κατηγορία εξαγόμενων προϊόντων (46% του συνόλου των εξαγωγών). Σε ό,τι αφορά τα 100 πιο εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα, με βάση την πενταψήφια ανάλυση, προκύπτει «ανανέωση» της σχετικής κατάταξης, με την είσοδο 15 νέων προϊόντων, κυρίως από τους κλάδους των δομικών υλικών, των μηχανημάτων-συσκευών, λιπασμάτων, αλλά και των τροφίμων-ποτών (φράουλες, καπνιστά ψάρια, νερά). Αναλυτικότερα, οι εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων αυξήθηκαν κατά 11% (στα 10.230,5 εκ. ευρώ από 9.213,3 εκ. ευρώ) κυρίως λόγω της μεγάλης αύξησης των εξαγωγών στη σημαντικότερη υποκατηγορία βιομηχανικών προϊόντων, τα βιομηχανικά είδη ταξινομημένα κατά πρώτη ύλη (αύξηση 27%, στα 4.138 εκ. ευρώ από 3.259 εκ. ευρώ), αλλά και της αύξησης που σημειώνεται στην υποκατηγορία μηχανήματα & υλικό μεταφορών (αύξηση 9%, στα 2.139 εκ. ευρώ από 1.962 εκ. ευρώ). Η άλλη μεγάλη υποκατηγορία βιομηχανικών προϊόντων τα χημικά προϊόντα & συναφή (μ.α.κ.) εμφανίζει στασιμότητα (-0,8%, στα 2.346 εκ.ευρώ από 2.366 εκ.ευρώ), ενώ αντίστοιχα αποτελέσματα (οριακή μείωση -1,1%) καταγράφεται και για την υποκατηγορία διάφορα βιομηχανικά είδη (στα 1.608 εκ.ευρώ από 1.626 εκ.ευρώ). Οι εξαγωγές καυσίμων αυξήθηκαν εντυπωσιακά κατά 258,8% (στα 6.568,5 εκ.ευρώ από 1.830,6 εκ.ευρώ) και πλέον αποτελούν τη δεύτερη σε αξία εξαγωγών κατηγορία προϊόντων, καλύπτοντας το 29,3% του συνόλου των εξαγωγών και ξεπερνώντας σε αξία τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων. Η αύξηση των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων κατά 4,2% (στα 4.096 εκ. ευρώ έναντι 3.930 εκ.ευρώ) οφείλεται στην σχεδόν ομοιόμορφη αύξηση των εξαγωγών και στις τρεις υποκατηγορίες προϊόντων. Κυρίως όμως στην αύξηση κατά 4,2% (σε 3.232 εκ. ευρώ από 3.100 εκ. ευρώ) των εξαγωγών της υποκατηγορίας τρόφιμα και ζώα ζωντανά που απορροφούν πάνω από τα 3/4 των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων. Οι αυξήσεις των εξαγωγών των δύο άλλων υποκατηγοριών είναι κατά 4,7% για την υποκατηγορία ποτά & καπνός (στα 566 εκ.ευρώ από 540 εκ.ευρώ) και κατά 3,1% για την υποκατηγορία λάδια & λίπη ζωικής ή φυτικής προέλευσης (στα 299 εκ. ευρώ από 290 εκ. ευρώ). Οι εξαγωγές πρώτων υλών εμφανίζουν μικρή μείωση κατά -6,6% (στα 889 εκ.ευρώ από 952 εκ.ευρώ) και είναι η μοναδική κατηγορία προϊόντων που έχει πτωτικές τάσεις για το 2011, ενώ και τα άλλα προϊόντα έχουν αύξηση των εξαγωγών κατά 43% (στα 668 εκ.ευρώ από 467 εκ. ευρώ). Όσον αφορά στις εισαγωγές, η σημαντικότερη υποχώρηση η οποία καθορίζει και τη συνολική μείωση τους το 2011 (κατά -10%), σημειώθηκε στα βιομηχανικά προϊόντα κατά -17,6% (στα 24.284 εκ.ευρώ από 29.463 εκ.ευρώ), που συμμετέχουν με ποσοστό 56% στο σύνολο των ελληνικών εισαγωγών. Αυξημένες (κατά 2,2%) ήταν οι εισαγωγές της τρίτης σε σημασία κατηγορίας προϊόντων, των αγροτικών προϊόντων (στα 5.917 εκ. ευρώ έναντι 5.788 εκ. ευρώ στο 2010, αλλά και οι μικρότερης αξίας εισαγωγές της κατηγορίας πρώτες ύλες κατά 20,4% (σε 1.434 εκ. ευρώ από 1.191 εκ. ευρώ). Στα ίδια επίπεδα με το 2010 κυμάνθηκαν οι εισαγωγές της δεύτερης σε σημασία κατηγορίας προϊόντων, τα καύσιμα (στα 11.617 εκ. ευρώ). Ενώ οι πολύ χαμηλές σε αξία εισαγωγές της κατηγορίας είδη & συναλλαγές μη ταξινομημένα κατά κατηγορίες μειώθηκαν κατά -39% (στα 21 εκ. ευρώ από 34 εκ. ευρώ). Κατά επιμέρους κλάδους Σε μία περαιτέρω εμβάθυνση των κλάδων προϊόντων, για τα 100 πιο εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα, προκύπτουν τα εξής στοιχεία: Ο κλάδος των τροφίμων και ποτών, με εξαγωγές συνολικής 2.587 εκ. ευρώ, εκπροσωπεί το 11,52% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών. Η επίδοση αυτή επιτυγχάνεται με τη συμμετοχή 23 προϊόντων, εκ των οποίων τα καπνιστά ψάρια, οι φράουλες και τα εμφιαλωμένα νερά, δεν εμφανίζονταν στην αντίστοιχη λίστα του 2010. Το 2010, οι εξαγωγές του κλάδου με 2.603 εκ. ευρώ αντιστοιχούσαν στο 15,88% των συνολικών εξαγωγών, με τη συμμετοχή και των προϊόντων ζαχαροπλαστικής, που πλέον δεν εμφανίζονται στη λίστα του 2011. Ο κλάδος των προϊόντων καπνού, με εξαγωγές ύψους 345 εκ. ευρώ, αντιστοιχεί στο 1,54% των συνολικών εξαγωγών, ενώ το 2010, με εξαγωγές 327 εκ. ευρώ, αντιστοιχούσε σε ποσοστό 2%. Τον κλάδο εκπροσωπούν τα καπνά χωρίς αφαίρεση μίσχων και τα τσιγάρα. Σημαντική είναι η μείωση τόσο τις συνολικής αξίας, όσο και του ποσοστού συμμετοχής στις συνολικές εξαγωγών των προϊόντων του κλάδου του βαμβακιού. Από τα 411 εκ. ευρώ, υποχώρησαν στα 279 εκ. ευρώ, με αποτέλεσμα η συμμετοχή τους να μειωθεί από το 2,51% στο 1,24%. Τη μερίδα του λέοντος αποσπούν τα προϊόντα πετρελαίου, με τη νέα προσθήκη της ασφάλτου, ξεπερνώντας το 28,7% της συνολικής αξίας των εξαγωγών, με την επίδοση των 6.448 εκ. ευρώ. Στο ίδιο πλαίσιο, μεγάλη είναι και η αύξηση των προϊόντων ενέργειας και ειδικά του βουτανίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, που από το 0,79% του συνόλου το 2010, απέσπασαν το 2011 το 1,19%, μετά την αύξηση των εξαγωγών τους από τα 128 εκ. ευρώ στα 267 εκ. ευρώ. Σημαντική είναι η μείωση και για τις χρωστικές ουσίες, που υποχώρησαν από το 0,41% του συνόλου το 2010, στο 0,22% το 2011, με αξία εξαγωγών 48 εκ. ευρώ. Κάτω από το όριο του 1 δις ευρώ (918 εκ. ευρώ), υποχώρησαν και οι εξαγωγές των φαρμακευτικών-καλλυντικών-απορρυπαντικών, με αποτέλεσμα το 2011 να αντιστοιχούν στο 4,09% του συνόλου των εξαγωγών (από 6,74% το 2010). Εκπροσώπηση στο ΤΟΡ 100, καταγράφεται το 2011 και για τα λιπάσματα, με εξαγωγές αξίας 73 εκ. ευρώ, ήτοι το 0,33% του συνόλου, ενώ απώλειες σημειώνονται για τον κλάδο των πλαστικών (από τα 540 εκ. ευρώ στα 464 εκ. ευρώ), με αποτέλεσμα η συμμετοχή τους να διαμορφώνεται στο 2,07%. Οι επιδόσεις των προϊόντων αργιλίου ενίσχυσαν σημαντικά τον κλάδο των βιομηχανικών δομικών υλικών, που κατατάσσεται στη δεύτερη θέση των κλάδο, με ποσοστό συμμετοχής 11,94% και αξία εξαγωγών 2.680 εκ. ευρώ. Νέες είσοδοι στον ΤΟΡ 100 σημειώνονται για τα πλατέα προϊόντα έλασης σιδήρου, για είδη χοντροσύρματος, για ράβδους χαλκού και σωλήνες μη κυκλικής τομής. Σημαντική αύξηση εξαγωγών, αλλά και σταθεροποίηση του ποσοστού συμμετοχής τους στο σύνολο των εξαγωγών προκύπτει για τα προϊόντα του κλάδου των μηχανημάτων-εξοπλισμού. Όσα από τα προϊόντα του κλάδου κατατάσσονται μεταξύ των 100 πρώτων, συνιστούν υποκλάδο με εξαγωγές αξίας άνω των 1.000 εκ.€ και ποσοστό 4,52% του συνόλου. Αξιοσημείωτη είναι η είσοδος στη σχετική κατάταξη των συσκευών μετάδοσης ήχου, εικόνας και δεδομένων, αλλά και των μερών αυτών των συσκευών, που αποτελούν εξαγωγές έντασης τεχνολογίας. Στον αντίποδα, περαιτέρω μείωση καταγράφεται για τους κλάδους των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και των προϊόντων ένδυσης. Τα πλεκτά υφάσματα και τα νήματα από βαμβάκι σημείωσαν εξαγωγές συνολικής αξίας 119 εκ.€, ήτοι το 0,53% του συνόλου, ενώ τα προϊόντα ένδυσης εξαγωγές 523 εκ.€ (2,33% του συνόλου). Από την κατάταξη επιβεβαιώνεται η διατήρηση μεριδίων στη διεθνή αγορά για τα ελληνικά πλεκτά, αλλά και η δυναμική των προϊόντων γουνοδέρματος. Σε ό,τι αφορά τα διάφορα βιομηχανικά προϊόντα, αξιοσημείωτη είναι η αύξηση των εξαγωγών παιχνιδιών, αξίας 71 εκ.€, με αποτέλεσμα να κατατάσσονται πλέον στην 49η θέση. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα 100 πρώτα εξαγώγιμα προϊόντα αντιστοιχούν πλέον στο 76% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών, από το 57% το 2010.
Πιο αναλυτικά, ανακατατάξεις σημειώθηκαν στις πρώτες δέκα θέσεις των σημαντικότερων εξαγωγικών αγορών της Ελλάδας. Η Ιταλία αναδεικνύεται για το 2011 ο κυριότερος πελάτης των ελληνικών προϊόντων, ξεπερνώντας για δεύτερη φορά μεταπολεμικά τη Γερμανία (η πρώτη φορά ήταν το 2008). Στην τρίτη θέση στη σειρά κατάταξης ανέρχεται η Τουρκία από την 6η το 2010, υποσκελίζοντας την Κύπρο που ακολουθεί στην 4η θέση (από 3η το 2010) και τη Βουλγαρία που βρίσκεται πλέον στην 6η θέση (από 4η το 2010). Στην 5η θέση ανέρχονται οι Εφοδιασμοί Πλοίων με Τρίτες Χώρες σημειώνοντας σημαντικό άλμα στη σειρά κατάταξης από τη 13η θέση το 2010. Οι ΗΠΑ παρέμειναν στην 7η θέση, ενώ στην 8η υποχώρησε το Ηνωμένο Βασίλειο (από την 5η το 2010). Την 9η θέση κατέλαβε η Γαλλία (8η το 2010) και την πρώτη δεκάδα συμπληρώνει η Ρουμανία η οποία υποχώρησε από την 9η θέση το 2010. Οι ανακατατάξεις αυτές καταγράφονται αναλυτικότερα στους πίνακες 3, 4 και 5. Συνολικά, προκύπτουν εμπορικές συναλλαγές (εισαγωγές και εξαγωγές) της Ελλάδας με 217 χώρες του κόσμου. Σε ό,τι αφορά τα 100 πιο εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα, με βάση την πενταψήφια ανάλυση, προκύπτει «ανανέωση» της σχετικής κατάταξης, με την είσοδο 15 νέων προϊόντων, κυρίως από τους κλάδους των δομικών υλικών, των μηχανημάτων-συσκευών, λιπασμάτων, αλλά και των τροφίμων-ποτών (φράουλες, καπνιστά ψάρια, νερά). Σε σχέση με το 2010, στην κατάταξη των 100 κυριότερων αγορών για τα ελληνικά προϊόντα προκύπτουν 7 νέες είσοδοι για τις χώρες: Τόγκο (απευθείας στην 61η θέση, με 28,7 εκ. ευρώ), Αργεντινή (63η, με 27,1 εκ. ευ), Νήσοι Φόκλαντ (73η θέση, με 17,4 εκ. ευρώ), Μπενίν (74η θέση, με 16,4 εκ. ευρώ), Μπαγκλαντές (84η θέση, με 8,6 εκ. ευρώ), Περού (94η θέση, με 6,4 εκ. ευρώ) και Αγία Ελένη (98η θέση, με 5,6 εκ. ευρώ). Αντίθετα, εκτός της κατάταξης των 100 πρώτων αγορών, βρέθηκαν χώρες όπως: Μπαχρέιν, Μπαχάμες, Καμερούν, Ουρουγουάη, Βιετνάμ, Φιλιππίνες και Σουρινάμ. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις εξαγωγών καταγράφονται σε ποσοστιαία βάση για χώρες όπως: το Ουζμπεκιστάν (1044%, στα μόλις 7,9 εκ. ευρώ), η Αργεντινή (645%), η Σιγκαπούρη (470,6%), η Γεωργία (434,1%), η Σ. Αραβία (145%), η Ν. Κορέα (143%), τα Ην. Αρ. Εμιράτα (123,9%), η Συρία (109,8%), η Τουρκία (104,2%), η Κίνα (81,9%), οι ΗΠΑ (81%), η Ουκρανία (75,7%), η Βραζιλία (72,4%), το Ισραήλ (67,1%) και η Αίγυπτος (65,9%). Πτωτικά κινήθηκαν οι εξαγωγές της Ελλάδας, μόλις σε 23 χώρες του κόσμου και συγκεκριμένα: Ιορδανία (-49,2%), Νίγηρας (-48%), Μπαχρέιν (-47%), Φιλιππίνες (-40%), Ισλανδία (-35,7%), Μεξικό (-32%), Μπαχάμες (-31%), Καζακστάν (-28%), Λιβύη (-23%), Αζερμπαϊτζάν (-18,3%), Ιράκ (-17,2%), Κατάρ (-16%), Ελβετία (-16%), Μαρόκο (-14,5%), Ινδία (-12,9%), Ιρλανδία (-11,2%), Λευκορωσία (-8,2%), Σουηδία (-6,2%), Λετονία (-4,6%), Νοτ. Αφρική (-4%), Ιαπωνία (-3,2%), Γερμανία (-2%) και Ρουμανία (-1%). Πιο αναλυτικά, η αξία των ελληνικών εξαγωγών στο 2011 αυξήθηκε κατά 37% (σε 22.451 εκ. ευρώ, έναντι 16.391,8 εκ. ευρώ στο 2010). Η σημαντική ανοδική πορεία τους οφείλεται στη γενικευμένη αύξηση της αξίας των εξαγωγών προς όλες τις γεωγραφικές περιοχές κυρίως προς τον «ανεπτυγμένο κόσμο», αλλά και προς τις παραδοσιακά σημαντικότερες εξαγωγικές αγορές της χώρας μας. Συγκεκριμένα οι εξαγωγές προς τις χώρες του ΟΟΣΑ συνολικά κατά το 2011, αυξήθηκαν κατά 23,1% (σε 11.523,2 εκ. ευρώ έναντι 9.360,4 εκ. ευρώ στο 2010), και απορρόφησαν πάνω από το μισό (51,3%) των ελληνικών εξαγωγών. Ειδικότερα, οι εξαγωγές προς τις χώρες της Ε.Ε.(15) αυξήθηκαν κατά 9,1% (σε 7.401,1 εκ. ευρώ από 6.784,6 εκ. ευρώ), της Ε.Ε.(25) κατά 10,6% (σε 9.544,9 εκ. ευρώ από 8.626,9 εκ. ευρώ), και κατά 10,6% προς την Ε.Ε.(27) (σε 11.380,6 εκ. ευρώ από 10.288,9 εκ. ευρώ). Η αύξηση της αξίας των ελληνικών εξαγωγών προς την Ε.Ε.(15) οφείλεται στην αύξηση των εξαγωγών προς όλες τις χώρες της περιοχής με εξαίρεση τη μείωση των εξαγωγών προς τη Γερμανία κατά -2% (σε 1.763,5 εκ. ευρώ από 1.798,8 εκ. ευρώ), τη Σουηδία κατά -6,2% αλλά και προς τις χαμηλές σε αξία εξαγωγές προς την Ιρλανδία που μειώθηκαν κατά -11,2%. Σημαντικότερη ήταν η αύξηση προς την Ιταλία κατά 20% (σε 2.123,8 εκ. ευρώ από 1.770,4 εκ. ευρώ το 2010), την Ολλανδία κατά 18,6% (σε 458,2 εκ. ευρώ από 386,5 εκ. ευρώ) και την Ισπανία κατά 17,9% (σε 459,7 εκ. ευρώ από 390 εκ.ευρώ) Ως προς τις χώρες της νέας διεύρυνσης οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 16,4% (σε 2.143,9 εκ.ευρώ από 1.842,2 εκ.ευρώ). Σημαντικότερη ήταν η αύξηση (15,8%) προς την Κύπρο (σε 1.367,7 εκ. ευρώ από 1.181,3 εκ. ευρώ), την τέταρτη εξαγωγική αγορά της χώρας μας στο 2011, με ποσοστό συμμετοχής 63,8% στο σύνολο των εξαγωγών προς τις 10 αυτές χώρες και 7,2% στο σύνολο των ελληνικών εξαγωγών. Ακολουθούν με σημαντική άνοδο η Σλοβενία προς την οποία οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 57,4% (σε 143,1 εκ.ευρώ από 91 εκ.ευρώ) και η Μάλτα κατά 60,2% (σε 57,3 εκ.ευρώ από 35,8 εκ.ευρώ). Σημειώνεται ότι αυξημένες εξαγωγές για το 2011 καταγράφονται για το σύνολο των χωρών της νέας διεύρυνσης, με μοναδική εξαίρεση τις πολύ χαμηλές εξαγωγές προς τη Λετονία που μειώθηκαν κατά -4,6%. Πολύ μεγάλη άνοδο εμφανίζουν οι εξαγωγές προς την Β.Αμερική, αφού αυξήθηκαν το 2011 κατά 67,6% (σε 1.434,5 εκ. ευρώ έναντι 855,7 εκ. ευρώ το 2010). Η άνοδος αυτή οφείλεται κυρίως στην εντυπωσιακή ανάκαμψη των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ (81%), που απορρόφησαν το 83% των εξαγωγών προς τη συγκεκριμένη περιοχή και είναι στην 7η θέση των σημαντικότερων εξαγωγικών αγορών της Ελλάδας. Μάλιστα, η αύξηση των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ (σε 1.191,8 εκ. ευρώ έναντι 658,6 εκ. ευρώ το 2010) κατά 533,2 εκ. ευρώ είναι η δεύτερη -σε απόλυτους αριθμούς- μεγαλύτερη αύξηση μετά από αυτή προς την Τουρκία, σε σχέση με όλες τις εξαγωγικές αγορές κατά το 2011. Σημαντική άνοδος παρατηρείται και προς τον Καναδά (σε 171,4 εκ. ευρώ από 92,3 εκ. ευρώ ή 85,8%) η οποία υπερκαλύπτει και τη μείωση των εξαγωγών προς το Μεξικό κατά -32% (σε 71,3 εκ. ευρώ από 104,8 εκ. ευρώ). Προς τις «άλλες ανεπτυγμένες χώρες» οι χαμηλές σε αξία εξαγωγές αυξήθηκαν συνολικά κατά 10,2% (σε 149,8 εκ.ευρώ από 135,9 εκ.ευρώ). Συγκεκριμένα αυξήθηκαν κατά 10,6% προς την Αυστραλία (σε 100,8 εκ.ευρώ από 91,1 εκ. ευρώ) και τη Νέα Ζηλανδία κατά 51,1% (σε 15,7 εκ.ευρώ από 10,4 εκ. ευρώ), ενώ μειώθηκαν προς την Ιαπωνία κατά -3,2% (σε 33,3 εκ. ευρώ από 34,4 εκ. ευρώ). Όσον αφορά στις «υπόλοιπες χώρες του ΟΟΣΑ» η μεγάλη αύξηση κατά 83,1% (σε 1.919,6 εκ. ευρώ από 1.048,7 εκ. ευρώ), οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στον υπερδιπλασιασμό (104,2%) των εξαγωγών προς την Τουρκία (σε 1.752,3 εκ. ευρώ από 858,2 εκ. ευρώ), η οποία πλέον αποτελεί την 3η σημαντικότερη εξαγωγική αγορά της Ελλάδας για το 2011. Προς τις άλλες τρεις χώρες της περιοχής αυξημένες ήταν οι εξαγωγές προς τη Νορβηγία κατά 12,7% (σε 30,6 εκ. ευρώ από 27,2 εκ. ευρώ), ενώ μειωμένες ήταν οι εξαγωγές προς την Ελβετία κατά -16% (σε 135,5 εκ.ευρώ από 161,4 εκ.ευρώ) και οι πολύ χαμηλές σε αξία εξαγωγές προς την Ισλανδία κατά -35,7% (σε 1,2 εκ.ευρώ από 1,8 εκ. ευρώ). Η σημαντική αύξηση (20,9%) των εξαγωγών προς τα Βαλκάνια (σε 3.325,4 εκ.ευρώ από 2.751,2 εκ.ευρώ), οφείλεται κυρίως στην κατά 17% αύξηση των εξαγωγών προς τη Βουλγαρία (σε 1.239,2 εκ.ευρώ από 1.059,6 εκ.ευρώ), την κατά 61,4% αύξηση προς την ΠΓΔΜ (σε 527,6 εκ.ευρώ από 327 εκ.ευρώ) και την κατά 54,5% αύξηση προς τη Σερβία-Μαυροβούνιο-Κόσσοβο (σε 417,8 εκ.ευρώ από 270,4 εκ.ευρώ). Ενισχυμένες επίσης ήταν οι εξαγωγές προς την Αλβανία (σε 425,8 εκ.ευρώ από 394,3 εκ.ευρώ) κατά 8%, προς την Κροατία κατά 27,2% (σε 67,1 εκ.ευρώ από 52,8 εκ.ευρώ) και προς τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη κατά 14,9% (σε 51,3 εκ.ευρώ από 44,7 εκ.ευρώ). Οι εξαγωγές προς τη Ρουμανία, η οποία αποτελεί τη 2η εξαγωγική αγορά της Ελλάδας στην περιοχή των Βαλκανίων, παρουσίασαν οριακή μείωση κατά -1% (σε 596,5 εκ.ευρώ από 602,5 εκ.ευρώ). Οι εξαγωγές προς την Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών ΚΑΚ αυξήθηκαν σημαντικά κατά 41,2% συνολικά (σε 662,6 εκ.ευρώ από 469,3 εκ.ευρώ), με σημαντικότερη την αύξηση των εξαγωγών προς τη Ρωσία, που είναι και ο βασικότερος πελάτης μας στην περιοχή, κατά 22,5% (σε 394,3 εκ.ευρώ από 321,8 εκ.ευρώ), αλλά και τις αυξήσεις προς την Ουκρανία κατά 75,7% (σε 116 εκ.ευρώ από 66 εκ.ευρώ), τη Γεωργία κατά 434,1% (σε 74,4 εκ.ευρώ από 13,9 εκ.ευρώ) και τη Μολδαβία κατά 30% (σε 37,5 εκ.ευρώ από 28,9 εκ.ευρώ). Από τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής, προς τις οποίες παρατηρούνται χαμηλές σε αξία εξαγωγές, ανοδικές είναι οι τάσεις προς την Αρμενία κατά 4,6% (στα 9,4 εκ.ευρώ) και προς το Ουζμπεκιστάν κατά 1044% (στα 7,9 εκ.ευρώ), ενώ μειωμένες είναι οι εξαγωγές προς τη Λευκορωσία (στα 7,9 εκ.ευρώ) κατά -8,2%, προς το Αζερμπαϊτζάν (στα 7,9 εκ.ευρώ) κατά -18,3% και προς το Καζακστάν (στα 7 εκ.ευρώ) κατά -28%. Τέλος, ελάχιστες είναι οι εξαγωγές που πραγματοποιήθηκαν προς την Κιργιζία και το Τουρκμενιστάν (από 0,2 εκ.ευρώ για κάθε μία) και μηδενικές προς το Τατζικιστάν (0,003 εκ.ευρώ). Συνολικά προς την περιοχή της Μ.Ανατολής & Β.Αφρικής καταγράφεται μεγάλη αύξηση των εξαγωγών κατά 63,9% (σε 2.066,9 εκ.ευρώ από 1.261,1 εκ.ευρώ). Η σημαντικότερη αύξηση παρατηρήθηκε προς τους κυριότερους πελάτες μας στην περιοχή με εξαίρεση τη Λιβύη, οι εξαγωγές προς την οποία εμφανίζουν μείωση κατά -23% (σε 124,2 εκ.€ από 161,4 εκ.€). Αναλυτικότερα, οι εξαγωγές προς τα Ην.Αρ.Εμιράτα παρουσιάζουν υπερδιπλασιασμό (κατά 123,9%, σε 379,8 εκ.€ από 169,6 εκ.€) και πλέον αποτελούν την 1η εξαγωγική αγορά στη συγκεκριμένη περιοχή. Ακολουθούν η Αλγερία (στα 355,1 εκ.€ από 215 εκ.€ ή αύξηση κατά 65,2%), η Αίγυπτος (στα 346,1 εκ.€ από 208,7 εκ.€ ή αύξηση 65,9%), η Σ.Αραβία (στα 228,4 εκ.€ από 93,2 εκ.€ ή αύξηση 145%), το Ισραήλ (στα 200,8 εκ.€ από 120,1 εκ.€ ή αύξηση 67,1%), την Τυνησία (στα 74,4 εκ.€ από 59,9 εκ.€ ή αύξηση 24,2%), καθώς και η Συρία (στα 61,7 εκ.€ από 29,4 εκ.€ ή αύξηση 109,8%). Όσον αφορά στις υπόλοιπες χώρες της περιοχής, ενισχυμένες εμφανίζονται οι χαμηλότερες σε αξία εξαγωγές προς το Ιράν (κατά 15%, στα 23,6 εκ.€), προς το Κουβέιτ (κατά 22,6%, στα 10,9 εκ.€) και προς το Ομάν (κατά 61,4%, στα 5,4 εκ.€). Αμετάβλητες παρέμειναν οι εξαγωγές προς την Υεμένη (στα 8,1 εκ.€), ενώ αξιοσημείωτες μειώσεις στην αξία των εξαγωγών παρατηρούνται προς το Μαρόκο κατά -14,5% (σε 44,3 εκ.€ από 51,8 εκ.€), την Ιορδανία κατά -49,2% (σε 19,2 εκ.€ από 37,8 εκ.€), το Ιράκ κατά -17,2% (σε 18,8 εκ.€ από 22,7 εκ.€), το Κατάρ κατά -16% (σε 8,6 εκ.€ από 10,3 εκ.€) και το Μπαχρέιν κατά -47% (σε 5,3 εκ.€ από 10,1 εκ.€). Αυξημένες (κατά 18,9%) ήταν οι μικρής αξίας εξαγωγές προς τις χώρες της Αφρικής που έφθασαν μόλις τα 135,9 εκ.€ έναντι 114,3 εκ.€ στο 2010. Η αύξηση που καταγράφεται οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ανάκαμψη (+38%) των εξαγωγών προς τη Νιγηρία (σε 77,3 εκ.€ από 56 εκ.€) που απορροφά πάνω από το 50% των συνολικών εξαγωγών προς την περιοχή. Μειωμένες ήταν οι εξαγωγές προς το δεύτερο μεγαλύτερο πελάτη των ελληνικών στην περιοχή, τη Δημ.Νοτ.Αφρικής (κατά -4% σε 28 εκ.€ από 29,1 εκ.€) αλλά και προς το Νίγηρα (κατά -48% σε 7 εκ.€ από 13,5 εκ.€). Προς τις υπόλοιπες χώρες οι εξαγωγές ήταν μεν αυξημένες αλλά η αξία τους κυμάνθηκε σε χαμηλά επίπεδα, μεταξύ 5,6 εκ.€ (Μαυριτανία) και 0,2 εκ.€ (Γκαμπόν). Ο τριπλασιασμός των εξαγωγών προς την Ν.Α.Ασία (στα 811 εκ.€ έναντι 273,6 εκ.€ το 2010) οφείλεται κυρίως στην εντυπωσιακή αύξηση των εξαγωγών προς τη Σιγκαπούρη κατά 470,6% (στα 587,2 εκ.€ από 102,9 εκ.€), η οποία πλέον κατατάσσεται στην 11η θέση των σημαντικότερων αγορών για τα ελληνικά προϊόντα, έχοντας μάλιστα και τη μεγαλύτερη άνοδο στην κατάταξη (ήταν στην 33η θέση το 2010). Από τις υπόλοιπες χώρες ξεχωρίζουν οι μεγάλες αυξήσεις των εξαγωγών προς τη Ν.Κορέα (κατά 143% στα 76,3 εκ.€ από 31,4 εκ.€) και προς το Χονγκ Κονγκ (κατά 30% στα 62,1 εκ.€ από 47,8 εκ.€), η αύξηση που σημειώνουν οι εξαγωγές προς την Ινδονησία (κατά 6,1% στα 50,4 εκ.€ από 47,5 εκ.€) αλλά και η αξιοσημείωτη μείωση των εξαγωγών προς την Ταϊλάνδη (κατά -29,2% στα 18,5 εκ.€ από 26,1 εκ.€). Οι χώρες με τη χαμηλότερη αξία εξαγωγών στη συγκεκριμένη περιοχή εμφανίζουν είτε στασιμότητα, η Ταϊβάν (στα 13,9 εκ.€ από 13,3 εκ.€) είτε μείωση, οι Φιλιππίνες (στα 2,8 εκ.€ από 4,7 εκ.€). Προς τη Λατινική Αμερική οι μικρής αξίας εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 76,6% (σε 97,7 εκ.€ από 55,3 εκ.€), λόγω της αύξησης που παρατηρείται στις εξαγωγές προς τη Βραζιλία κατά 72,4% (στα 34,1 εκ.€ από 19,8 εκ.€), την Αργεντινή κατά 645% (στα 27,1 εκ.€ από 3,6 εκ.€) και στον Παναμά κατά 39% (στα 22,8 εκ.€ από 16,4 εκ.€). Οι τρεις αυτές αγορές απορροφούν το 86% των εξαγωγών προς τη συγκεκριμένη περιοχή. Από τις υπόλοιπες χώρες με χαμηλή αξία εξαγωγών, παρατηρείται μείωση για το 2011 μόνο προς τις Μπαχάμες κατά -30,7% (στα 5,3 εκ.€ από 7,7 εκ.€) Τέλος, προς την Ινδία οι εξαγωγές μειώθηκαν κατά -12,9% (στα 53,6 εκ.€ από 61,5 εκ.€) ενώ προς την Κίνα σημείωσαν μεγάλη άνοδο κατά 81,9% (στα 288,3 εκ.€ από 158,5 εκ.€). Όσον αφορά στις εισαγωγές παρουσιάζεται μείωση κατά -10%. Η αξία τους στο 2011 διαμορφώθηκε σε 43.272,6 εκ.€ έναντι 48.106,6 εκ.€ το 2010. Η υποχώρηση αυτή οφείλεται στη μείωση των εισαγωγών από τις περισσότερες γεωγραφικές περιοχές και κατά κύριο λόγο από τον ανεπτυγμένο κόσμο που καλύπτει περίπου το 60% των συνολικών εισαγωγών μας. Αναλυτικότερα η οι ελληνικές εισαγωγές από τις 29 χώρες του ΟΟΣΑ μειώθηκαν κατά -13,9% (σε 24.469,9 εκ.€ από 28.412,5 εκ.€), από την ΕΕ(15) κατά -10,2% (σε 19.350,5 από 21.556,3 εκ.€), την ΕΕ(25) κατά -9,1% (σε 21.148,3 εκ.€ από 23.254,2 εκ.€) και την ΕΕ(27) κατά -7,7% (σε 22.779,4 εκ.€ από 24.667,3 εκ.€). Μειωμένες επίσης ήταν οι εισαγωγές από τη Β.Αμερική κατά -28,1% (σε 941,5 εκ.€ από 1.309,8 εκ.€), τις υπόλοιπες χώρες ΟΟΣΑ κατά -13,8% (σε 1.851,5 εκ.€ από 2.146,9 εκ.€), τις άλλες ανεπτυγμένες χώρες κατά -36,7% (σε 386,9 εκ.€ από 611,2 εκ.€), την Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών (ΚΑΕ) κατά -14,1% (σε 5.259,4 εκ.€ από 6.125,3 εκ.€), τις χώρες της Αφρικής κατά -2,7% (σε 122,4 εκ.€ από 125,9 εκ.€), τη Ν.Α.Ασία κατά -36,3% (σε 1.533,3 εκ.€ από 2.406,3 εκ.€), τη Λατινική Αμερική κατά -53% (σε 367 εκ.€ από 781 εκ.€) και την Κίνα κατά -12,2% (σε 2.525,3 εκ.€ από 2.875,7 εκ.€). Αντίθετα, οι εισαγωγές αυξήθηκαν από τις χώρες της νέας διεύρυνσης της Ε.Ε. κατά 5,9% (σε 1.797,9 εκ. ευρώ από 1.697,9 εκ.ευρώ), τα Βαλκάνια κατά 9,3% (σε 2.166 εκ. ευρώ από 1.981 εκ.ευρώ), τη Μ.Ανατολή & Β.Αφρική κατά 6,2% (σε 5.745 από 5.409 εκ.ευρώ), την Ινδία κατά 25,2% (σε 545 εκ.ευρώ από 436 εκ.ευρώ) και τις Λοιπές Χώρες κατά 5,6% (σε 681 εκ.ευρώ από 645 εκ.ευρώ). Η αύξηση της αξίας των εξαγωγών (37%) σε συνδυασμό με την υποχώρηση των εισαγωγών (-10%) είχε σαν αποτέλεσμα τη μείωση του εμπορικού ελλείμματος κατά 10,9 δις € (σε 20,8 δις € το 2011 έναντι 31,7 δις € το 2010). Συνολικά, προκύπτουν εμπορικές συναλλαγές (εισαγωγές και εξαγωγές) της Ελλάδας με 217 χώρες του κόσμου. Οι επιδόσεις κατά μεγάλες κατηγορίες προϊόντων Η κατά 37% αύξηση των ελληνικών εξαγωγών κατά το 2011 είναι αποτέλεσμα της γενικότερης αύξησης των εξαγωγών σε όλες τις κατηγορίες προϊόντων. Σημαντικότερο ρόλο έπαιξαν τα καύσιμα, οι εξαγωγές των οποίων τριπλασιάστηκαν αλλά και τα βιομηχανικά προϊόντα που εξακολουθεί να είναι η μεγαλύτερη κατηγορία εξαγόμενων προϊόντων (46% του συνόλου των εξαγωγών). Σε ό,τι αφορά τα 100 πιο εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα, με βάση την πενταψήφια ανάλυση, προκύπτει «ανανέωση» της σχετικής κατάταξης, με την είσοδο 15 νέων προϊόντων, κυρίως από τους κλάδους των δομικών υλικών, των μηχανημάτων-συσκευών, λιπασμάτων, αλλά και των τροφίμων-ποτών (φράουλες, καπνιστά ψάρια, νερά). Αναλυτικότερα, οι εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων αυξήθηκαν κατά 11% (στα 10.230,5 εκ. ευρώ από 9.213,3 εκ. ευρώ) κυρίως λόγω της μεγάλης αύξησης των εξαγωγών στη σημαντικότερη υποκατηγορία βιομηχανικών προϊόντων, τα βιομηχανικά είδη ταξινομημένα κατά πρώτη ύλη (αύξηση 27%, στα 4.138 εκ. ευρώ από 3.259 εκ. ευρώ), αλλά και της αύξησης που σημειώνεται στην υποκατηγορία μηχανήματα & υλικό μεταφορών (αύξηση 9%, στα 2.139 εκ. ευρώ από 1.962 εκ. ευρώ). Η άλλη μεγάλη υποκατηγορία βιομηχανικών προϊόντων τα χημικά προϊόντα & συναφή (μ.α.κ.) εμφανίζει στασιμότητα (-0,8%, στα 2.346 εκ.ευρώ από 2.366 εκ.ευρώ), ενώ αντίστοιχα αποτελέσματα (οριακή μείωση -1,1%) καταγράφεται και για την υποκατηγορία διάφορα βιομηχανικά είδη (στα 1.608 εκ.ευρώ από 1.626 εκ.ευρώ). Οι εξαγωγές καυσίμων αυξήθηκαν εντυπωσιακά κατά 258,8% (στα 6.568,5 εκ.ευρώ από 1.830,6 εκ.ευρώ) και πλέον αποτελούν τη δεύτερη σε αξία εξαγωγών κατηγορία προϊόντων, καλύπτοντας το 29,3% του συνόλου των εξαγωγών και ξεπερνώντας σε αξία τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων. Η αύξηση των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων κατά 4,2% (στα 4.096 εκ. ευρώ έναντι 3.930 εκ.ευρώ) οφείλεται στην σχεδόν ομοιόμορφη αύξηση των εξαγωγών και στις τρεις υποκατηγορίες προϊόντων. Κυρίως όμως στην αύξηση κατά 4,2% (σε 3.232 εκ. ευρώ από 3.100 εκ. ευρώ) των εξαγωγών της υποκατηγορίας τρόφιμα και ζώα ζωντανά που απορροφούν πάνω από τα 3/4 των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων. Οι αυξήσεις των εξαγωγών των δύο άλλων υποκατηγοριών είναι κατά 4,7% για την υποκατηγορία ποτά & καπνός (στα 566 εκ.ευρώ από 540 εκ.ευρώ) και κατά 3,1% για την υποκατηγορία λάδια & λίπη ζωικής ή φυτικής προέλευσης (στα 299 εκ. ευρώ από 290 εκ. ευρώ). Οι εξαγωγές πρώτων υλών εμφανίζουν μικρή μείωση κατά -6,6% (στα 889 εκ.ευρώ από 952 εκ.ευρώ) και είναι η μοναδική κατηγορία προϊόντων που έχει πτωτικές τάσεις για το 2011, ενώ και τα άλλα προϊόντα έχουν αύξηση των εξαγωγών κατά 43% (στα 668 εκ.ευρώ από 467 εκ. ευρώ). Όσον αφορά στις εισαγωγές, η σημαντικότερη υποχώρηση η οποία καθορίζει και τη συνολική μείωση τους το 2011 (κατά -10%), σημειώθηκε στα βιομηχανικά προϊόντα κατά -17,6% (στα 24.284 εκ.ευρώ από 29.463 εκ.ευρώ), που συμμετέχουν με ποσοστό 56% στο σύνολο των ελληνικών εισαγωγών. Αυξημένες (κατά 2,2%) ήταν οι εισαγωγές της τρίτης σε σημασία κατηγορίας προϊόντων, των αγροτικών προϊόντων (στα 5.917 εκ. ευρώ έναντι 5.788 εκ. ευρώ στο 2010, αλλά και οι μικρότερης αξίας εισαγωγές της κατηγορίας πρώτες ύλες κατά 20,4% (σε 1.434 εκ. ευρώ από 1.191 εκ. ευρώ). Στα ίδια επίπεδα με το 2010 κυμάνθηκαν οι εισαγωγές της δεύτερης σε σημασία κατηγορίας προϊόντων, τα καύσιμα (στα 11.617 εκ. ευρώ). Ενώ οι πολύ χαμηλές σε αξία εισαγωγές της κατηγορίας είδη & συναλλαγές μη ταξινομημένα κατά κατηγορίες μειώθηκαν κατά -39% (στα 21 εκ. ευρώ από 34 εκ. ευρώ). Κατά επιμέρους κλάδους Σε μία περαιτέρω εμβάθυνση των κλάδων προϊόντων, για τα 100 πιο εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα, προκύπτουν τα εξής στοιχεία: Ο κλάδος των τροφίμων και ποτών, με εξαγωγές συνολικής 2.587 εκ. ευρώ, εκπροσωπεί το 11,52% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών. Η επίδοση αυτή επιτυγχάνεται με τη συμμετοχή 23 προϊόντων, εκ των οποίων τα καπνιστά ψάρια, οι φράουλες και τα εμφιαλωμένα νερά, δεν εμφανίζονταν στην αντίστοιχη λίστα του 2010. Το 2010, οι εξαγωγές του κλάδου με 2.603 εκ. ευρώ αντιστοιχούσαν στο 15,88% των συνολικών εξαγωγών, με τη συμμετοχή και των προϊόντων ζαχαροπλαστικής, που πλέον δεν εμφανίζονται στη λίστα του 2011. Ο κλάδος των προϊόντων καπνού, με εξαγωγές ύψους 345 εκ. ευρώ, αντιστοιχεί στο 1,54% των συνολικών εξαγωγών, ενώ το 2010, με εξαγωγές 327 εκ. ευρώ, αντιστοιχούσε σε ποσοστό 2%. Τον κλάδο εκπροσωπούν τα καπνά χωρίς αφαίρεση μίσχων και τα τσιγάρα. Σημαντική είναι η μείωση τόσο τις συνολικής αξίας, όσο και του ποσοστού συμμετοχής στις συνολικές εξαγωγών των προϊόντων του κλάδου του βαμβακιού. Από τα 411 εκ. ευρώ, υποχώρησαν στα 279 εκ. ευρώ, με αποτέλεσμα η συμμετοχή τους να μειωθεί από το 2,51% στο 1,24%. Τη μερίδα του λέοντος αποσπούν τα προϊόντα πετρελαίου, με τη νέα προσθήκη της ασφάλτου, ξεπερνώντας το 28,7% της συνολικής αξίας των εξαγωγών, με την επίδοση των 6.448 εκ. ευρώ. Στο ίδιο πλαίσιο, μεγάλη είναι και η αύξηση των προϊόντων ενέργειας και ειδικά του βουτανίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, που από το 0,79% του συνόλου το 2010, απέσπασαν το 2011 το 1,19%, μετά την αύξηση των εξαγωγών τους από τα 128 εκ. ευρώ στα 267 εκ. ευρώ. Σημαντική είναι η μείωση και για τις χρωστικές ουσίες, που υποχώρησαν από το 0,41% του συνόλου το 2010, στο 0,22% το 2011, με αξία εξαγωγών 48 εκ. ευρώ. Κάτω από το όριο του 1 δις ευρώ (918 εκ. ευρώ), υποχώρησαν και οι εξαγωγές των φαρμακευτικών-καλλυντικών-απορρυπαντικών, με αποτέλεσμα το 2011 να αντιστοιχούν στο 4,09% του συνόλου των εξαγωγών (από 6,74% το 2010). Εκπροσώπηση στο ΤΟΡ 100, καταγράφεται το 2011 και για τα λιπάσματα, με εξαγωγές αξίας 73 εκ. ευρώ, ήτοι το 0,33% του συνόλου, ενώ απώλειες σημειώνονται για τον κλάδο των πλαστικών (από τα 540 εκ. ευρώ στα 464 εκ. ευρώ), με αποτέλεσμα η συμμετοχή τους να διαμορφώνεται στο 2,07%. Οι επιδόσεις των προϊόντων αργιλίου ενίσχυσαν σημαντικά τον κλάδο των βιομηχανικών δομικών υλικών, που κατατάσσεται στη δεύτερη θέση των κλάδο, με ποσοστό συμμετοχής 11,94% και αξία εξαγωγών 2.680 εκ. ευρώ. Νέες είσοδοι στον ΤΟΡ 100 σημειώνονται για τα πλατέα προϊόντα έλασης σιδήρου, για είδη χοντροσύρματος, για ράβδους χαλκού και σωλήνες μη κυκλικής τομής. Σημαντική αύξηση εξαγωγών, αλλά και σταθεροποίηση του ποσοστού συμμετοχής τους στο σύνολο των εξαγωγών προκύπτει για τα προϊόντα του κλάδου των μηχανημάτων-εξοπλισμού. Όσα από τα προϊόντα του κλάδου κατατάσσονται μεταξύ των 100 πρώτων, συνιστούν υποκλάδο με εξαγωγές αξίας άνω των 1.000 εκ.€ και ποσοστό 4,52% του συνόλου. Αξιοσημείωτη είναι η είσοδος στη σχετική κατάταξη των συσκευών μετάδοσης ήχου, εικόνας και δεδομένων, αλλά και των μερών αυτών των συσκευών, που αποτελούν εξαγωγές έντασης τεχνολογίας. Στον αντίποδα, περαιτέρω μείωση καταγράφεται για τους κλάδους των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και των προϊόντων ένδυσης. Τα πλεκτά υφάσματα και τα νήματα από βαμβάκι σημείωσαν εξαγωγές συνολικής αξίας 119 εκ.€, ήτοι το 0,53% του συνόλου, ενώ τα προϊόντα ένδυσης εξαγωγές 523 εκ.€ (2,33% του συνόλου). Από την κατάταξη επιβεβαιώνεται η διατήρηση μεριδίων στη διεθνή αγορά για τα ελληνικά πλεκτά, αλλά και η δυναμική των προϊόντων γουνοδέρματος. Σε ό,τι αφορά τα διάφορα βιομηχανικά προϊόντα, αξιοσημείωτη είναι η αύξηση των εξαγωγών παιχνιδιών, αξίας 71 εκ.€, με αποτέλεσμα να κατατάσσονται πλέον στην 49η θέση. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα 100 πρώτα εξαγώγιμα προϊόντα αντιστοιχούν πλέον στο 76% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών, από το 57% το 2010.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου